Variste Termal Ablasyon Tedavisi

Variste termal ablasyon, genişlemiş yüzeysel toplardamarların içeriden ısıtılarak kapatılması işlemidir. Halk arasında “damarı içeriden yakma” diye de bilinir; ama modern cihazlarla kontrollü ve güvenli ısı verildiği için çevre dokular korunur. Bu yöntem iki ana başlığa ayrılır: radyofrekans (RF) ablasyon ve endovenöz lazer (EVLA) ablasyonu. İkisi de ameliyatsız, iğne deliğinden yapılan, ultrason kılavuzlu tedavilerdir ve çoğu kişi aynı gün yürüyerek evine döner.

Termal ablasyonun temel mantığı nedir?

İşlemin özü, sorunlu damarın içine ince bir kateter yerleştirip damarın iç yüzeyini ısı ile kontrollü şekilde kapatmaktır. Damar “trafikten” kaldırılınca, kan daha sağlıklı damarlara yönelir. RF ve lazer aynı amaca gider; fark, ısıyı oluşturma biçimidir. RF elektriksel enerjiyle, lazer ise belirli dalga boyundaki ışıkla ısı üretir.

İşlem öncesi hazırlık nasıldır?

Genelde açlık gerekmez; kullandığınız ilaçlar ve pıhtı öykünüz mutlaka sorgulanır. Doppler ultrasonla hangi damarın tedavi edileceği, giriş noktası ve kapatma sınırı milimetrik planlanır. İş sonrası için diz altı–uyluk seviyesinde uygun kompresyon çorabı hazırlanır.

İşlem nasıl yapılır?

Cilt lokal anesteziyle uyuşturulur. Damar içine iğneyle girilir, ince bir tel ve kılıf üzerinden RF ya da lazer kateteri ilerletilir. Damar çevresine tumesan anestezi denilen özel sıvı verilir; bu sıvı hem ağrısızlık sağlar hem de damarı çevredeki dokulardan ayırıp ısıyı güvenle içeride tutar. Ardından kateter yavaşça geri çekilirken damar içeriden kapatılır. İşlem süresi çoğu vakada 30–60 dakikadır. Bitince küçük bir bandaj ve kompresyon çorabı uygulanır.

Radyofrekans (RF) ablasyon nedir?

RF ablasyonda kateter ucu, damarın içini 120 °C civarını geçmeyecek şekilde kontrollü ısıtır. Modern RF kateterleri damarı segment segment kapatır; her adımda enerji ve süre cihaz tarafından optimize edilir. Bu düzenli ısıtma, özellikle kalın çaplı damarlarda homojen kapanma sağlar. Birçok merkez RF’de işlem sırasında daha az “ısınma hissi” yaşandığını bildirir. RF, safen ven gibi ana hatlarda çok yaygındır; gerekli ise aynı seansta ek yan dallara köpük skleroterapi de yapılabilir.

Endovenöz lazer (EVLA) ablasyon nedir?

Lazer ablasyonda, damara yerleştirilen fiber uç belirli dalga boyunda ışık verir; ışık ısıya dönüşür ve damarı kapatır. Güncel lazerler 1470 nm gibi suya duyarlı dalga boyları ve radial (360°) fiber uçlar kullanır; böylece ısı eşit dağıtılır, ağrı ve morarma azalır. İnce-orta kalınlıktaki damarlarda çok etkilidir. Deneyimli ellerde EVLA’nın başarısı RF ile benzerdir. Lazer de gerekirse yan dallara skleroterapiyle kombine edilebilir.

RF mi, lazer mi?

İki yöntem de kılavuzlara göre birinci basamak endovenöz tedavilerdendir ve başarı oranları yüksektir. Seçimi belirleyen başlıca noktalar şunlardır:

• damarın çapı ve seyri,
• cilt altına yakınlığı,
• önceki girişimler,
• eşlik eden kılcal–yan dal varisleri

RF, bazı geniş damarlarda daha “homojen” kapanma hissi verirken; modern lazer fiberleri, kılcal ağrı ve morarmayı azaltmada gayet başarılıdır. Sonuç olarak, doğru hasta ve tecrübeli ekip ile iki yöntem de ameliyata güçlü bir alternatif sunar.

Termal ablasyonun avantajları nelerdir?

Kesi ve dikiş yoktur; iğne deliği kadar giriş yerinden yapılır. Genel anestezi çoğunlukla gerekmez; lokal anestezi ve tumesan sıvıyla işlem rahat geçer. Aynı gün yürür, kısa sürede işe ve günlük hayata dönersiniz. Estetik olarak iz minimaldir. Gerekli olduğunda diğer bacak ya da kalan yan dallar için ilave seanslar planlanabilir. Uzun vadede ağrı, şişlik ve gece kramplarında belirgin rahatlama beklenir; ancak herkesin iyileşme hızı farklıdır.

Riskleri var mıdır?

Her girişimde olduğu gibi burada da küçük riskler vardır. Giriş yerinde morarma, sertlik, hafif ağrı ve “ip gibi” gergin damar hattı hissi birkaç haftada azalır. Seyrek olarak yüzeysel damar iltihabı (tromboflebit), ciltte geçici renk değişikliği, ısıya bağlı hassasiyet yaşanabilir. Pıhtı (DVT) riski düşük olsa da özellikle risk gruplarında yakın takip yapılır. İşlem sonrası ani şişlik, şiddetli ağrı ya da nefes darlığı gelişirse acil başvuru şarttır.

İşlem sonrası nasıldır?

Çoğu merkez ilk 1–2 hafta gündüzleri kompresyon çorabı önerir. Hemen yürümek teşvik edilir ancak uzun süre ayakta sabit durma ve yüksek ısı (sauna-sıcak banyo) ilk günlerde sınırlandırılır. Ağrı için basit ağrı kesiciler yeterlidir. 1–2 hafta içinde kontrole çağrılırsınız. Doppler ultrasonla damar kapanması ve kan akımının yeni düzene uyumu kontrol edilir. Gerekirse kalan yan dallara köpük skleroterapi planlanır.

RF ve lazerin birlikte veya diğer yöntemlerle kullanımı nasıldır?

Bazı hastalarda ana damarı RF ya da lazerle kapatıp, aynı seansta belirgin yüzeysel yan dallara köpük skleroterapi yapmak hızlı bir toparlanma sağlar. Çok ileri olgularda termal yöntemler; yapıştırıcı (cyanoacrylate) veya mekanokimyasal ablasyon gibi termal olmayan tekniklerle kombine edilebilir. Hangi kombinasyonun uygun olduğuna damar haritanız ve yaşam tarzınız birlikte değerlendirilerek karar verilir.

Sık Görülen Yanlış İnanışlar

“Damar kapatılırsa bacakta kan kalmaz” endişesi doğru değildir; sorunlu yüzeysel damar kapatılır, kan daha derin ve sağlıklı damarlara yönelir. “Varis tamamen biter” demek de gerçekçi olmaz; kapatılan damar tekrar açılmaz ama zamanla başka segmentlerde sorun gelişebilir. Bu yüzden kilo kontrolü, düzenli yürüyüş ve gerekirse kompresyon çorabı gibi yaşam tarzı önlemleri önemlidir.