Varikosel: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

varikosel

Varikosel: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Varikosel; testis toplardamarlarının (venlerin) genişlemesiyle oluşan, erkek kısırlığının (infertilitesinin) nedenlerinden biridir. Erken tanı ve uygun tedavi, sperm kalitesini iyileştirme ve ağrı kontrolü açısından önemlidir.

Varikosel nedir?

Varikosel, testislerde “varis” benzeri damar genişlemeleridir. Çoğunlukla sol testiste görülür ve zamanla testis hacminde azalma, ısı artışı ve sperm üretiminde bozulma yaratabilir.

Belirtileri nelerdir?

Varikoselde şu belirtiler ortaya çıkabilir:

  • Testiste ağırlık veya sızlama
  • Otururken ya da egzersizde artan ağrı
  • Elle veya gözle fark edilen kıvrımlı damar demeti
  • Sperm tahlilinde sayı, hareket, morfoloji bozukluğu

Neden olur?

Varikosel nedenleri arasında aşağıdakileri sayılabilir:

  • Testis toplardamarlarındaki kapakçık yetmezliği
  • Anatomik açıyla sol tarafta daha uzun ve basıncı yüksek ven yapısı
  • Karın içi basıncı artıran kronik kabızlık veya ağır kaldırma alışkanlığı

Nasıl teşhis edilir?

Varikosel teşhisi için öncellikle doktorunuz size belirtileriniz hakkında sorular yöneltecek, daha sonra da testislerinizin fiziksel muayenesini gerçekleştirecektir. Doktorunuz; ayağa kalkmanızı, oturmanızı veya tuvaletinizi yapıyormuş gibi ıkınmanızı (Valsalva manevrası) isteyebilir. Bu muayeneler, damarsal yapıda genişleme olup olmadığı gösterir. Bu işlemlerle klinik tanı konulur.

Klinik tanıyı desteklemek, varikoselin derecesini belirlemek ve cerrahi kararı için skrotal doppler ultrasonografi çekimi yapılır.

Ayrıca sperm analizi ve kan testi, varikoselin üreme sağlığınızı etkileyip etkilemediğini belirlemeye yardımcı olur.

Nasıl tedavi edilir?

Tedavi, hastalığın ciddiyetine göre planlanır. Semptomsuz, hafif reflülü olgularda düzenli kontrol planlanır.

Özellikle ağrı, testis küçülmesi veya bozulmuş sperm parametresi varsa cerrahi, yani varikoselektomi önerilir.

Varikosel ameliyatı (varikoselektomi) nedir?

Varikoselektomi, skrotumun içindeki şişmiş damarları, yani varikoselleri çıkaran bir ameliyattır.

Varikoselektomi yöntemleri nelerdir?

Doktorunuzun önerebileceği bazı varikoselektomi türleri şunlardır:

Açık Cerrahi

Açık varikosel ameliyatında cerrahınız kasık bölgenizden 2-3 cm kesi ile girerek genişlemiş testis venleri bulup bağlar.

Minimal İnvaziv Cerrahi

Minimal invaziv cerrahi sırasında cerrahınız cildinize ve dokularınıza daha az zarar veren teknikler kullanır. Minimal invaziv varikoselektomi prosedürleri şunlardır:

Laparoskopik Varikoselektomi

Karın içinin ışıklı bir kamera yardımıyla görüntülenebildiği bu operasyonlarda temel amaç, skrotuma uygun kan akışını geri kazandırmak için etkilenen damarları bulmak ve bağlamaktır. Tüm bunlar, atardamarlar ve boşalma kompleksinin bileşenleri gibi diğer önemli yapılara zarar vermeden.

Mikrocerrahi Varikoselektomi

Açık laparoskopiden farklı olarak bu cerrahi, daha küçük bir kesi ile yapılır ve ameliyatta mikroskop kullanılır. Bu da komplikasyon riskini azaltır ve iyileşme süresini iyileştirir.

Varikosel Embolizasyonu

Varikosel embolisasyonu, kalp-damar veya girişimsel radyoloji uzmanlarının yaptığı deriden girilen (perkütan) bir tedavi yöntemidir. Amaç, testisteki genişlemiş toplardamarlara vücudun içinden ulaşarak kan akımını durdurmak ve basıncı düşürmektir. Böylece damarlar büzüşür, ağrı azalır ve sperm kalitesi iyileşebilir. Tekrar varikosel oluşma riski cerrahiye göre daha yüksektir.

Mikrocerrahi varikoselektomi nedir? Diğer yöntemlerden farkı nedir?

Mikrocerrahi varikoselektomi, testis çevresinde fazla genişleyip kıvrılan toplardamarları (varikosel) ortadan kaldırmak için yapılan, özel bir ameliyat yöntemidir.

Mikrocerrahi varikoselektomide cerrah, kasık çizgisi civarında birkaç santimetrelik bir kesiden girer; büyütme sağlayan mikroskop sayesinde damarları 15-20 kat büyük görerek hangi toplardamarın bağlanacağını, hangi atardamar ve sperm kanalının korunacağını net biçimde ayırt eder. Bu sayede kan, sorunlu damarlardan sağlıklı damarlara yönlendirilir; testisin beslenmesi bozulmaz, sperm yolu zarar görmez ve lenf kanalları dokunulmadan bırakılır.

Titiz mikrocerrahi teknik, “nokta atışı”yla sorunlu damarları kapattığı için başarı oranı yüksektir ve ağrı ya da kısırlık (infertilite) riskini büyük ölçüde azaltır.

Mikrocerrahi varikoselektomi teknikleri nelerdir?

Kesim yerine göre iki farklı mikrocerrahi varikoselektomi yöntemi vardır:

İnguinal Mikrocerrahi Varikoselektomi: Bu ameliyat, sağ veya sol kasık boyunca yaklaşık bir limonun uzunluğu kadar 3 – 5 cm’lik bir kesi yapılmasını içerir. Bu, cerrahın testisleri destekleyen sinirleri, atardamarları ve damarları içeren spermatik kordona erişmesini sağlar. Kordon tanımlandıktan sonra karın kasından vücudun dışına çekilir.  Cerrah daha sonra kordon içindeki yapıları ayırmaya başlayarak anormal damarları tanımlayabilir ve ayırabilir. Anormal damarlar ya yakılır ya da dikiş veya klips kullanılarak kapatılır.

Subinguinal Mikrocerrahi Varikoselektomi: Subinguinal yaklaşım, inguinal yaklaşımdan daha düşük bir kesidir, yani skrotuma daha yakındır. Bu cerrahi yaklaşımın gerçekleştirilmesi daha uzun sürer çünkü kesi, spermatik venin birkaç damara dallandığı kasık bölgesinde yapılır. Bu teknik, cerraha çeşitli damarları ve lenf kanallarını tanımlamak için daha fazla fırsat tanır.

Mikrocerrahi varikoselektomi için en uygun adaylar kimlerdir?

Mikrocerrahi varikoselektomi, muayenede gözle görülen veya elle hissedilen varikoseli olan erkekler için en uygun tedavidir. Ayrıca varikosel nedeniyle ağrı yaşayan, testis hacminde küçülme (atrofi) görülen ya da meni testlerinde bozulma saptanan erkeklerde de başarı sağlar.

Mikrocerrahi varikoselektomi sonrası iyileşme süreci nasıldır?

Kesi nedeniyle dikiş yerinde biraz ağrı olacaktır. Kasık (inguinal) mikrocerrahi varikoselektomisinden iyileşen hastalar, kesiler karın kaslarını da içerdiğinden daha fazla ağrı hissedebilirler.

Tam iyileşmenin iki hafta içinde gerçekleşmesi beklenir. İşe ve hafif aktivitelere dönüş için süre genelde 2 gündür. Ancak, kesilerin iyileşmesine izin vermek için iş mümkün olduğunca hafif olmalıdır. Hastalar, en az bir ila iki hafta boyunca cinsel ilişkiye girmemelidir.

Mikrocerrahi varikoselektomi sonuçları ne zaman görülür?

Bu ameliyatın sperm sayısı ve sperm fonksiyonunu iyileştirmede %80’lik bir başarı oranı vardır. Ağrı semptomlarını iyileştirmede de başarı oranı benzerdir.

Varikoselektominin risk ve komplikasyonları nelerdir?

Birçok ameliyatta olduğu gibi, varikoselektomi prosedürlerinde de bazı olası riskler ve komplikasyonlar vardır. Nadir olmakla birlikte, ciddi komplikasyonlar şunlardır:

  • Kanama
  • Enfeksiyon
  • Bacakta kan pıhtıları
  • Testiste yaralanma veya hasar
  • Testis küçülmesi
  • Kronik ağrı
  • Prosedür ayrıca anestezi kullanımına bağlı riskleri de beraberinde getirir.

Varikoselektomi prosedürlerinin amacı varikoselleri çıkarmak olsa da, bunların geri gelme ihtimali vardır. Erkeklerin %15’inin ameliyattan sonra varikoselinin geri geleceği tahmin edilmektedir.

Araştırmalar, erkeklerin yaklaşık %60’ının bu prosedürden sonra semen kalitesinde bir iyileşme gördüğünü göstermektedir. Ancak varikoselektomi ameliyatının erkek kısırlığını tedavi edeceği garanti değildir.

Ne zaman doktora başvurmalısınız?

Varikoselektomiden sonra aşağıdaki komplikasyonlardan herhangi birini yaşarsanız, doktorunuzla iletişime geçmelisiniz:

  • Kesi yerinizin yakınında enfeksiyon belirtileri
  • Yüksek ateş
  • Geçmeyen şişlik veya ağrı
  • Bacaklarınızda ağrı veya şişlik
  • Sürekli mide bulantısı ve kusma

Varikosel Hakkında Sık Sorulan Sorular

Varikosel kısırlığa neden olur mu?

Evet, sperm üretimini ve kalitesini bozarak erkekte kısırlığa yol açabilir.

Mikroskobik varikoselektomi sonrası ne zaman spora dönebilirim?

Hafif aktivite 1. haftada, tam spor 3–4. haftada önerilir.

Ameliyatsız varikosel tedavisi mümkün mü?

Embolizasyon seçeneği olsa da başarı oranı mikroskobik cerrahiden düşüktür.

Varikosel tekrarlar mı?

Mikroskobik yöntemde nüks oranı %1–2’dir. Diğer tekniklerde daha yüksektir.

Ameliyattan sonra sperm parametreleri ne zaman düzelir?

Ortalama 3–6 ayda anlamlı artış gözlenir.

Varikosel ergenlik döneminde tedavi edilmeli mi?

Testis hacmi azalıyorsa veya ağrı varsa cerrahi düşünülebilir.

Operasyon süresi ne kadar?

Tek taraf için ortalama 30–45 dakikadır.

Ameliyat sonrası skrotal destek gerekli mi?

İlk hafta destekleyici iç çamaşırı önerilir.

Varikosel ağrısı nasıldır?

Genellikle künt, “ağırlık” hissi veren bir skrotal ağrıdır. Ayakta kalmakla, egzersizle veya gün içinde ilerledikçe artar, yatınca hafifler.

Varikoselde testis görünümü nasıldır?

Elle muayenede “solucan yumağı” gibi kıvrımlı damar yapıları hissedilir. İleri olgularda çıplak gözle skrotumda şişkin, damar dolu bir görünüm ortaya çıkar. Renkli Doppler ultrason, 3 mm ve üstü büyüklükte genişlemiş venleri gösterir.

 Varikosel daha çok kimlerde görülür?

Ergenlikten itibaren 15-35 yaş arası erkeklerde, uzun boylu-zayıf yapılı bireylerde, uzun süre ayakta çalışanlarda ve yoğun fiziksel efor harcayanlarda sık görülür. Solda tek taraflı olma eğilimindedir.

Bilateral varikosel nedir?

Her iki testiste (sağ ve sol) genişlemiş toplardamarların bulunmasıdır. Vakaların yaklaşık 10-15 %’inde görülür.

Varikosel sertleşmeye engel midir?

Doğrudan ereksiyon bozukluğuna yol açmaz. Ancak ileri olgularda testosteron düzeyini hafif düşürebilir. Bu da dolaylı olarak sertleşme kalitesini etkileyebilir.

Varikoselin dereceleri nelerdir?

  1. Derece: Valsalva manevrasıyla (ıkınma) ele gelir.
  2. Derece: Ayakta, Valsalva’sız, elle hissedilir.
  3. Derece: Ayakta çıplak gözle belirgin, el değmeden görülebilir.

Varikosel tedavi edilmezse ne olur?

Zamanla testis hacminde küçülme (atrofi), sperm sayı-hareket ve morfolojisinde bozulma, buna bağlı infertilite ve kronik skrotal rahatsızlık gelişme riski artar. Nadiren de toplardamarlarda pıhtı (tromboz) görülebilir.

Kaynaklar

  • Mayo Clinic
  • Cleveland Clinic
  • EAU
  • AUA
  • NHS
  • Medscape
  • UptoDate
  • Johns Hopkins Medicine
  • NIH
  • ASRM
  • European Urology
  • Nature Reviews Urology
  • Healthline