TMS (Transkraniyal Manyetik Stimülasyon) tedavisi nedir?

TMS (Transkraniyal Manyetik Stimülasyon), kafa derisine yerleştirilen bobinler aracılığıyla beyin hücrelerini düşük dozlu manyetik alanlarla uyararak çalışan girişimsel olmayan bir nöromodülasyon tekniğidir. 2008’den beri psikiyatrik ve nörolojik hastalıklarda kullanılmakta, günümüzde özellikle ruh sağlığı alanında ilaca yanıt vermeyen hastalar için önemli bir seçenek sunmaktadır.

TMS nedir?

TMS cihazı, MR görüntüleme kadar güçlü fakat kısa süreli manyetik atımlar üretir. Bu atımlar, hedeflenen beyin bölgesinde elektrik akımı oluşturarak hücrelerin aktivitesini düzenler. İşlem anestezi gerektirmez ve hasta aynı gün gündelik yaşama döner.

Psikiyatride TMS’in kullanım alanları

Son 15 yılda TMS, klasik tedavilere dirençli birçok psikiyatrik tabloda umut verici sonuçlar göstermiştir.

Majör depresyon

Transkraniyal Manyetik Stimülasyon, antidepresan ilaçlara yeterli yanıt vermeyen yetişkinlerde ABD FDA ve Avrupa kılavuzları tarafından güvenli ve etkili bir tedavi seçeneği olarak önerilir. Standart protokolle (günde 1 seans, haftada 5 gün, 4-6 hafta) yanıt oranı %50-60, tam remisyon oranı %25-35 civarındadır; yanıt verenlerin çoğunda kazanım uzun süre (6-12 ay) korunur.

Tedavi anestezi gerektirmez, en yaygın yan etkiler geçici baş ağrısı ve saçlı deride batma hissidir. Bu nedenle, en az bir-iki farmakolojik denemeden fayda görmeyen veya ilaç yan etkilerinden kaçınmak isteyen majör depresyon hastalarında TMS, elektrokonvülsif tedavi (EKT)’ye göre daha iyi tolere edilen, cerrahi olmayan bir seçenektir.

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB)

Obsesif kompulsif bozuklukta (OKB) klasik farmakoterapi ve bilişsel davranışçı terapiye dirençli hastalar için TMS özellikle “derin TMS” adı verilen, beyni daha derin uyarabilen tedavi umut verici sonuçlar sunar.

219 dirençli hastayı içeren çok merkezli bir çalışmada ilk yanıt oranı %72,6, tedavi bitiminden bir ay sonra kalıcı yanıt oranı %52,4 olarak raporlandı; 29 seansı tamamlayanlarda yanıt %57,9’du. Sistematik incelemeler ve randomize kontrollü çalışmalar da benzer şekilde aktif TMS’nin plaseboya göre yaklaşık üç kat daha yüksek yanıt sağladığını göstermektedir.

En sık bildirilen yan etki kısa süreli baş ağrısı veya saçlı deride batma hissidir; nöbet riski çok düşüktür. Bu veriler, TMS’nin tedaviye dirençli OKB’de girişimsel olmayan, iyi tolere edilen ve etkili bir seçenek olduğunu göstermektedir.

Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)

Travma sonrası stres bozukluğunda (TSSB) TMS, ilaç ve psikoterapiye dirençli olgularda semptom yoğunluğunu klinik olarak anlamlı ölçüde azaltabiliyor. Çalışmalar, bu tedavi sayesinde rahatsızlığın ortadan kalkama oranlarının %90’a dayandığını bildiren güncel verilei de mevcut. Bu bulgular, TMS’yi TSSB’de girişimsel olmayan, kısa sürede etkili ve iyi tolere edilen bir seçenek olarak öne çıkarıyor.

Bipolar depresyon

Bipolar bozuklukta ilaçlar bazen tek başına yetmediğinde doktorlar TMS’yi ek seçenek olarak düşünebiliyor. Özellikle depresif dönemlerde iyilik hâlini artırdığı, enerji verdiği gözlenmiştir; nadir de olsa manik atak riskini dengelemek için seanslar psikiyatrist gözetiminde ayarlanabilir.

Madde ve davranış bağımlılıkları

Madde, sigara, alkol, uyuşturucu ya da davranış bağımlılıklarında (örneğin kumar, internet, oyun) TMS beyindeki “istek” alarmını hafif manyetik dokunuşlarla köreltmeye çalışır.

TMS tedavisinin etkinliği ve güvenliği

Etkinlik: Standart protokollere yanıt vermeyen depresyonda %30-60 arası tam veya kısmi düzelme bildirilir.

Güvenlik: En sık geçici baş ağrısı ve seans sırasında skalp (saçlı deride hissedilen kısa süreli ve genellikle hafif batma, gerginlik, seğirme veya ağrı duyumu) rahatsızlığı görülür; nöbet riski 10 000’de 1’dir. Kalıcı bilişsel yan etki beklenmez.

TMS seansı nasıl uygulanır?

Birinci seans süresi ortalama 30-40 dk; sonraki seanslar 20-30 dk sürer. Hasta oturur pozisyonda kalır, kulak tıkaçları kullanılır. Kişiye özel uyarım eşiği ayarlandıktan sonra hedef korteks noktasına ardışık atımlar verilir. Tedavi bitiminde hasta araç kullanabilecek bilinç düzeyindedir.

Diğer Tıbbi Alanlardaki Kullanım Alanları

TMS, nörolojide ilaçla kontrol edilemeyen migren, nöropatik ağrı, felç sonrası motor rehabilitasyon ve tinnitus (çınlama) gibi durumlarda kullanılmaktadır. 2013’te FDA, auralı migren ataklarını sonlandırma amacıyla tek atımlı TMS cihazını onaylamıştır.