Ultrasonografi, insan kulağının işitemeyeceği kadar yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak yapılan görüntüleme yöntemidir. Ultrasonografide X ışını kullanılmaz. Bu nedenle gebelerde ve bebeklerde rahatlıkla kullanılabilir. Cihazdan gönderilen ses dalgaları, hasta vücudundaki organlardan yansıdıktan sonra gene aynı cihaz tarafından algılanır. Yansıma farklılıkları organdan organa değişir. Bu nedenle farklı yansımaların olduğu yapılar, farklı görüntüler verirler. Us işlemi, ihtisasları süresince US eğitimini alan radyologlarca yapılır.

Ultrasonografi çoğunlukla karaciğer, safra kesesi, pankreas, dalak, böbrekler, mesane, yumurtalıklar ve rahim gibi karın içi organların görüntülenmesi amacıyla kullanılır. Bunlarla birlikte teknolojinin ilerlemesi, cihazların görüntü olanaklarının artması sonucu ultrasonografi vücudun tüm organlarını (beyin, göz akciğer, meme, kalça, testis, tiroid, yumuşak doku kitleleri ve prostat gibi.) görüntülemek amacı ile kullanılabilir. Ayrıca kadınlarda yumurtalık ve rahim karın üzerinden incelenebileceği gibi vajene yerleştirilen özel bir prob kullanarakta incelenebilir. Kadın ve erkekte rektum, erkeklerde de prostat incelemesi karın üzerinden incelenebileceği gibi makata yerleştirilen özel bir prob kullanılarak da incelenebilir. Ultrason fetusun değerlendirilmesinde de etkili bir yöntem olarak kabul edilir.

Yüksek frekanslı ses dalgaları (ultrasound) ile vücudun görüntülenmesi işlemine ultrasonografi denir. Ultrason ile görüntülenme, diğer görüntülenmeler gibi radyasyon yaymadığı için en zararsız görüntülenme işlemidir. Bu sayede gebelik döneminde hamileler, bebeklerinin zarar görmeyeceğini bildikleri için gönül rahatlığıyla gebelik takiplerinde ultrason yaptırmaktan çekinmezler.

Radyoloji uzmanları, ultrasonografi yaparken aldıkları notları değerlendirerek gördükleri tüm normal ve patolojik sonuçları bir rapor haline getirirler. Ultrason cihazı toplamda iki parçadan oluşur. Bu parçaların bir tanesi cilde temas edilen prob, diğeri de elde edilen görüntünün ses dalgalarıyla dönüştürülerek ekrana yansıtılan işleme ünitesidir. Görüntülenmek istenilen bölgeyle prob temas ettirilmeden önce özel bir jelle kaplanarak ses dalgalarının net bir şekilde iletilebilmesi sağlanmalıdır. Bu işlem ortalama 15-30 dakikada olur ve elde edilen görüntüler monitöre yansıtılarak radyoloji uzmanı tarafından kontrol edilir. Radyoloji uzmanının tecrübesi ve başarısı ne kadar çok ise elde edilen görüntülerin tıbbi olarak yorumlanması da o kadar iyi olacaktır.

ULTRASONOGRAFİ’NİN KULLANIM ALANLARI

Vücut içerisinde gözle görülemeyen ve endoskopi yöntemiyle erişilemeyen kısımların görüntülenerek bu bölgelere ilişkin hastalıkların teşhis edilmesi, değişim ve gelişimlerin gözlemlenmesi için geliştirilen ultrasonografi tıp alanında en yaygın şekilde kullanılan görüntüleme tekniklerinden bir tanesidir.

Karın boşluğunda yer alan organlar, meme taraması ve gebelik takibi başta olmak üzere pek çok alanda ultrasonografi’ler tanı ve tedavi imkanı sunar. Ultrasonun kullanıldığı başlıca alanlar şu şekilde belirtilebilir: Gebelikte bebeğin sağlığını incelemek üzerine yapılan taramalar, kalpteki çalışma düzeninde olası aksaklıkların tespitinin yapılması, vücutta oluşan çeşitli enfeksiyonlara ait verilerin incelenmesi, safra kesesinde oluşan taşların görüntülenmesi, meme ve yumuşak dokularda oluşan tümörlerin tespitinin yapılması, kas hastalıklarını incelemek üzere yapılan taramalar, prostat ve genital bölgede oluşan her türlü hastalığın araştırılması, sorunlu bölgelerden biyopsi alınması sırasında iğne ile yapılan girişimlerden detaylı görüntülemelerin sağlanması, tiroit bezine ait hastalıklarının tespitinin yapılması ultrasonografinin kullanıldığı başlıca alanlardır.

ULTRASONOGRAFİ ÇEŞİTLERİ

Hastalığın çeşitlerine göre ultrasonografi işlemi farklı çeşitlerde yapılabilir. Ultrasonografi çeşitleri şu şekilde sıralanabilir: Abdominal Ultrason, Pelvik Ultrason, Transvajinal Ultrason, Meme Ultrasonu, Ekokardiyografi (EKO), Tiroit Ultrasonu, Transrektal Ultrason, Renkli Doppler Ultrason

ULTRASON ÇEKTİRMEDEN ÖNCE DİKKAT EDİLECEKLER

• Karın içindeki organların ultrasonografi incelemesi için erişkinlerde hastanın  5 – 12 saat süre ile aç kalması gerekir.
• 10 yaş altı çocuklarda 4 saatlik, 10 yaşına kadar olanlarda 6 saatlik açlık yeterlidir.
• Mesane, yumurtalıklar ve rahimin incelenmesi eğer karın üzerinden yapılacaksa hastanın idrarına sıkışık(mesanesinin dolu) olması gerekir.

ULTRASON NASIL ÇEKİLİR?

Hasta sırt üstü yatar. Cilt üzerine jel sürülür. “Prob” adı verilen cihaz ile karın içindeki organlar cilt üzerinden incelenir. Bugüne kadar gebelikte ve diğer incelemelerde gösterilebilen bir yan etkisi yoktur.