Bilgisayarlı Tomografi
BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ (BT)
Bilgisayarlı tomografi X ışını (röntgen) kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin kesitsel görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik tanı yöntemidir. İnceleme sırasında hasta bilgisayarlı tomografi cihazının masasında hareket etmeksizin yatar. Hastanın bulunduğu masa el ile ya da uzaktan kumanda edilerek cihazın ”gantry” adı verilen açık alanına alınır. Cihaz bir bilgisayara bağlıdır. X-ışını kaynağı incelenecek hasta etrafında 360 derecelik bir dönüş hareketi gerçekleştirirken ”gantry” boyunca dizilmiş dedektörler tarafından x-ışını demetinin vücudu geçen kısmı geçiş özelliklerine göre saptanarak elde edilen veriler bir bilgisayar tarafından işlenir. Sonuçta dokuların birbiri ardı sıra kesitsel görüntüleri oluşturulur. Oluşturulan görüntüler bilgisayar ekranından izlenebilir. Görüntüler filme aktarılabileceği gibi gerektiğinde tekrar bilgisayar ekranına getirmek üzere optik disk, CD, DVD veya PACS de depolanabilir. Ayrıca görüntüler bilgisayar tarafından işleme tabi tutularak birbirine dik eksenlerde yeniden yapılandırılmış görüntüler elde edilebilir. Bu görüntülerin de yardımıyla 3 boyutlu görüntüler oluşturulabilir. BT özellikle organların, yumuşak doku ve kemiklerin şekil ve yerleşimini oldukça net gösterir. Ayrıca BT incelemeleri hastalıkların ayırıcı tanısını yaparak tedavi yöntemlerini değiştirmektedir.
İncelemenin kendisi tamamen ağrısızdır. İnceleme sırasında hastadan BT cihazının masasında hiç hareket etmeksizin yatması istenir. Yapılacak incelemenin türüne bağlı olarak hastaya kol damarlarından kontrast madde enjekte edilebileceği gibi kontrast madde içmesi de istenebilir. İncelemenin bu kısmı hasta için biraz rahatsızlık verici olabilir. Kontrast maddeler iyot içerdiği için bazı kişilerde allerjik reaksiyonlara neden olabilir. Hastanıninceleme öncesinde teknisyen ya da radyoloğa bu tür maddelere karşı daha önce allerjik bir reaksiyon gösterip göstermediğini ve eğer varsa başka maddelere karşı alerjisi olup olmadığını bildirmesi gerekir.
Hastaya daha önceden yapılmış bir BT incelemesinde, İVP (EU) olarak adlandırılan böbrek incelemesinde veya anjiografi sırasında kontrast madde verilmiş olabilir. BT cihazları X ışınlarını kullanır. Hastanın güvenliği için en iyi şekilde yapılandırılmış olup inceleme sırasında maruz kalınan radyasyon miktarının en az düzeyde olması planlanmıştır. X ışınları anne karnında gelişmekte olan fetusa zarar verebileceğinden hastanın hamilelik şüphesi varsa bu konuda incelemeyi isteyen doktora bilgi vermesi gerekmektedir. Emzirme döneminde ise herhangi bir engel söz konusu değildir. Ancak BT çekiminde kontrast madde kullanılmışsa, bu maddenin vücuttan atılımından sonra bebek emzirilmelidir. (24 Saat) İnceleme gününde eğer aksi belirtilmez ise randevu saatinden 4 saat önce başlamak üzere katı gıda yenmemelidir.
Katı gıda alımının sınırlanması birçok tıbbi işlem öncesinde hastanın güvenliği için alınan bir önlemdir. Eğer inceleme abdomene ve özellikle gastrointestinal sisteme yönelik yapılacaksa hastanın 12 saat aç kalması gerekmektedir. Bu inceleme için 3 gün önceden itibaren sıvı gıdalar alınmalıdır. Gereklilik halinde son gece müshil içilir ve inceleme sabahı ise lavman yapılır. Oral kontrastlı incelemelerde incelemenin 4 saat öncesinden itibaren kontrast madde içeren su verilen tarife uygun olarak içilir. Hasta randevu saatinde inceleme için BT odasına alınır. İncelenecek bölgeye bağlı olarak vücuttaki metal objelerin çıkarılması istenebilir, incelenecek bölgenin yerleşimine göre hastaya masada pozisyon verilir. Hastanın rahat etmesi önemlidir, çünkü inceleme süresince hastanın hareket etmemesi gerekir. BT incelemeleri hastaların tıbbi problemlerine ve incelenecek vücut kısmına göre farklılıklar gösterir. Hastalığın tanısı için klinisyen tarafından istenen incelemenin nasıl yapılması gerektiğine radyolog karar verir. Örneğin eğer batın bölgesi incelenecekse göğüs alt kısmından pelvis üst kısmına kadar kadar olan kesim taranacaktır. Böyle bir inceleme süresince sizden görüntülerin bulanık çıkmaması için belli aralıklarla nefesinizi tutmanız istenecektir . Makina işlem süresince bazı sesler çıkarır. Hastanın üstünde yattığı masa her bir görüntü oluştuktan sonra bir miktar hareket edecektir. Ayrıca radyoloji teknisyeni ya da makina tarafından nefes tutup vermeyle ilgili hastaya sesli uyarılar yapılacaktır. Kimi incelemelerde işlem öncesinde veya sırasında doktor veya radyoloji teknisyeni tarafından kontrast madde enjeksiyonu yapılabilir. Bu radyoloğun görüntüleri daha iyi değerlendirmesini sağlayacaktır. Eğer işlem sırasında veya kontrast madde enjeksiyonu sonrasında hasta bir rahatsızlık hissederse bunu radyoloğa veya teknisyene bildirmelidir.
İncelemeler hastaların klinik bulguları göz önüne alınarak her bir hasta için ayrı ayrı planlanır. Hastaya yapılan BT incelemesi daha önce yaptırmış olduğu bir BT incelemesinden farklıysa ya da inceleme sonunda ek görüntüler alma gereksinimi oluşur ise hastanın endişelenmemesi gerekir. Başlangıcından bitimine kadar çekim süresi ortalama 15 dakikadır.
Radyolog incelemesi yapılan kişinin hastalığıyla ilgili bir sonuca varmasını sağlayacak yeterli bilgiyi elde ettikten sonra inceleme sona erdirilir ve hasta evine gidebilir. Hasta incelemeden sonra herhangi bir kısıtlama olmaksızın normal günlük aktivitelerine devam edebilir.
İncelemeler konuda uzmanlaşmış radyolog doktorlar tarafından değerlendirilir ve daha sonra yazılı bir rapora dönüştürülerek hastaya teslim edilir. Eğer başka sorularınız varsa incelemenizi yapacak olan doktorlar ve radyoloji teknisyenlerinden gerekli bilgileri alabilirsiniz.
Bilgisayarlı Tomografi (BT) Hangi Alanlarda Kullanılır?
BT görüntüleme yöntemi detaylı radyolojik görüntülemeler için tercih edilmektedir. Böylece hastalıklara tanı konulması kolaylaşmakta, hastanın probleminin nerede olduğu da kolay bir şekilde saptanabilmektedir. BT kullanılarak göğüs bölgesi, beyin, kalp ve çevresi rahat bir şekilde incelenebilirken; rahim ve yumurtalıklar, karın boşluğu, boşaltım ve sindirim sistemi de beraberinde görüntülenebilmektedir. Bunun yanı sıra iskelet sisteminde herhangi bir kırık ya da çatlak olması durumunda bilgisayarlı tomografi tercih edilebilmektedir. Vücudun hangi bölgesi için görüntüleme yapılacaksa cihaz içerisinde o kısım incelenir ve buna göre hastanın pozisyonu uzman tarafından belirlenir.
Bilgisayarlı tomografi aynı zamanda kemik yoğunluğu ölçümünde başarılı tanılar yapabilmektedir.