Siyatik nedir? Belirtileri, nedenleri ve tedavisi nasıldır?

Siyatik, bel ve kalçadan başlayıp bacak boyunca yayılan sinir ağrısı için kullanılan bir terimdir. Siyatik, genellikle belde sinir köklerinin sıkışması veya tahrişi sonucu gelişir ve doğru tanı ile çoğu hastada kontrol altına alınabilir.

Siyatik nedir?

Siyatik nedir? Siyatik, siyatik siniri veya onu oluşturan bel–kalça bölgesi sinir köklerinin bası ve/veya iltihaplanması sonucu ortaya çıkan, kalçadan dize ve ayak bileğine kadar uzanabilen ağrı, uyuşma ve bazen güçsüzlük durumudur.

Belirtiler ve İlk Uyarılar

Belirtiler ve ilk uyarıları erkenden tanımak, kalıcı sinir hasarını önlemek ve tedavi başarısını artırmak için kritik öneme sahiptir.

• Tek taraflı bacakta kalça–arka uyluk–baldır hattında yayılan ağrı
• Otururken, öne eğilirken veya öksürürken artan sızlama/yanma
• Ayak veya parmaklarda uyuşma, karıncalanma, çekilme hissi
• Düşme eğilimi, merdiven inip çıkmada zorlanma
• Şiddetli vakalarda kas gücünde azalma

Risk Faktörleri

Risk faktörlerini bilmek, korunma planınızı güçlendirir ve nüksleri azaltmaya yardımcı olur.

• Ağır kaldırma, tekrarlayıcı bükülme–dönme hareketleri
• Uzun süre oturarak çalışma, yetersiz ergonomi
• Bel fıtığı, kanal darlığı, faset eklem sorunları
• Obezite, düşük fiziksel kondisyon, sigara
• Gebelikte kilo artışı ve postür değişikliği
• Diyabet ve periferik sinir duyarlılığını artıran durumlar

Sık Görülen Nedenler

Sık görülen nedenleri tanımak, tedavinin hedefini belirlemeye yardımcı olur.

• Lomber disk hernisi (bel fıtığı)
• Spinal kanal darlığı (lomber stenoz)
• Foraminal daralma, faset eklem hipertrofisi
• Piriformis sendromu ve kalça çevresi kas dengesizlikleri
• Travma, omurga kaymaları (spondilolistezis), nadiren tümör/enfeksiyon

Tanı Yöntemleri

Tanı yöntemleri, ağrının kaynağını kesinleştirerek en uygun tedavi yaklaşımını seçmeyi sağlar.

• Ayrıntılı öykü ve fizik muayene (düz bacak kaldırma, nörolojik muayene)
• Gerekli olgularda lomber MRG, BT veya X-ray
• Elektromiyografi (EMG) ile sinir iletiminin değerlendirilmesi
• Kırmızı bayrak belirtilerinde (idrar–dışkı kontrol kaybı, ilerleyici güçsüzlük, ateş) acil değerlendirme

Tedavi Seçenekleri

Tedavi seçenekleri, şikâyetlerin şiddeti ve altta yatan nedene göre kademeli olarak planlanır.

• İlaç tedavileri: Ağrı kesiciler, antiinflamatuvarlar, nöropatik ağrı düzenleyicileri
• Hedefe yönelik fizik tedavi: Esneme, güçlendirme, sinir kaydırma (gliding) egzersizleri
• Yaşam tarzı ve ergonomi düzenlemeleri
• Girişimsel yöntemler: Epidural veya faset enjeksiyonları (seçilmiş olgularda)
• Cerrahi: İnatçı ağrı, belirgin sinir basısı ve nörolojik kayıp durumlarında dekompresyon

Evde Ağrı Yönetimi

Evde ağrı yönetimi, kısa dönemde rahatlama sağlarken profesyonel tedaviyi tamamlar.

• Kısa süreli dinlenme ve ısı–soğuk uygulamaları (günde 10–15 dk)
• NSAİİ veya doktorunuzun önerdiği ilaçların düzenli kullanımı
• Ağrıyı artırmayan kısa yürüyüşler ve nazik esneme

Ergonomi ve Yaşam Tarzı Önerileri

Ergonomi ve yaşam tarzı düzenlemeleri, siyatik siniri üzerindeki mekanik stresi azaltır ve nüks riskini düşürür.

• Bilgisayar başında omurga nötr pozisyonda, ayarlanabilir sandalye ve bel desteği
• Ekran göz hizasında, klavye–fare dirsek seviyesinde
• Her 30 dakikada kısa hareket molaları
• Doğru kaldırma tekniği: Yüke yakın konumlan, dizleri bük, beli bükme
• Ağırlık kontrolü, düzenli yürüyüş–yüzme–core güçlendirme
• Sigaranın bırakılması ve kaliteli uyku rutini

Hangi egzersizler yararlı?

Hangi egzersizler yararlı? Bel ve kalça çevresi kasları güçlendiren ve sinir hareketliliğini artıran, ağrıyı provoke etmeyen egzersizler önerilir.

• Piriformis ve hamstring esnetmeleri
• Kalça abdüktör ve core güçlendirme (köprü, yan plank varyasyonları)
• Sinir kaydırma (sciatic nerve glides) hareketleri
• Program, fizyoterapist rehberliğinde kişiye özel düzenlenmelidir.

Ne zaman doktora başvurmalı?

Ne zaman doktora başvurmalı? İdrar–dışkı kontrolünde bozulma, bacakta hızlı ilerleyen güç kaybı, ateşle seyreden sırt ağrısı veya istirahatte bile geçmeyen şiddetli ağrı varlığında acil başvurun. Tipik ağrılar 1–2 hafta içinde düzelmiyorsa değerlendirme planlayın.