Nükleer tıp, en basit tanımıyla nükleer tıp hastalıkların tanı ve tedavisinde radyoaktif maddelerin kullanımıdır. Nükleer tıp branşının tarihçesi 1800’lü yılların başında İngiliz kimyager John Dalton’un atom teorisini ortaya atmasına, Alman Wilheim Konrad Roentgen’in 1895’te X ışınlarını bulmasına, 1928’de Amerika’da Ernest Lawrence’ın siklotronu yapmasına kadar uzanmaktadır. Nükleer tıp gelişimindeki en önemli adım 1934 yılında Marie Curie’nin yapay radyoaktiviteyi keşfetmesidir. Ancak birçok tarihçi nükleer tıbbın gerçek başlangıcı olarak radyoaktif iyodun toksik guatr (zehirli guatr) tedavisinde kullanılmaya başlandığı 1940’lı yılları göstermektedir. Halen nükleer tıp görüntülemelerinde en sık kullanılan radyoaktif madde olan teknesyum yapay olarak 1937 yılında üretilmiş, 1965 yılından sonra da ticari üretim, dağıtım ve kullanımı başlamıştır. Takip eden yıllarda karaciğer-dalak ve beyin görüntülemesinde kullanılan ajanlar bulunarak nükleer tıp günümüze kadar süren hızlı gelişmesine başlamıştır. Nükleer tıp alanında ilk uzmanlar 1972 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yetişmeye başlamıştır.
Nükleer tıpta sıklıkla kullanılan terminolojik kavramlar nelerdir?
Sintigrafi: Nükleer tıpta yapılan işleme verilen isimdir.
Radyofarmasötik: Nükleer tıpta hastalara çeşitli yollarla verilebilen (enjeksiyon veya ağızdan) çok düşük miktar radyoaktivite ve buna bağlanan kimyasal ilaçlardan oluşan maddelere denilir.
Planar Yöntem: Nükleer tıpta çekilen filmler eğer tek düzlemde ve 2 yönde çekiliyorsa planar yöntem denir.
SPECT: Filmi alınacak organın çevresinden 180 veya 360 derecelik açı boyunca görüntüler alınır. Çekim sonucunda bilgisayar yardımıyla ham görüntüler işlemden geçirilir. Bu yöntemde çekilen organlar 3 boyutlu olarak incelenir.
PET: Burada kullanılan radyoaktivite positron yayan ışınlardır. Diğer kısımları SPECT gibidir.
Nükleer tıp hangi bölgelere ve neden uygulanır?
Miyokard Perfüzyon Sintigrafisi: Koroner Arter Hastalığı
- Miyokardiyal iskemi veya skarın varlığı, lokalizasyonu, yaygınlığı ve şiddetini değerlendirmesi
- Anjiyografideki koroner stenozun bölgesel perfüzyona etkisinin değerlendirilmesi.
- Miyokard dokusunun canlılığının değerlendirilmesi ve revaskülarizasyon (yeniden damarlanma) sonrası fonksiyonel düzelmenin takibi
- Miyokard infarktüsü sonrası ve non-kardiyak cerrahi öncesi risk ve prognozun değerlendirilmesi
- Koroner Yeniden damarlanmanın işlemleri kapsamında, yasam tarzı değişikliği ve tıbbi tedavinin etkinliğinin izlenmesi.
- İskemik kardiyomiyopatinin, nedeni bilinmeyen kardiyomiyopatiden ayırıcı tanısı
- Akut göğüs ağrısı sendromlarında koroner ve koroner dışı nedenlerin ayırıcı tanısı
Dinamik Böbrek Sintigrafisi:
- Böbrek patolojilerinde ve/veya böbrek fonksiyonlarının etkilendiği sistemik hastalıklarda böbrek fonksiyonunun değerlendirilmesi ve takibi
- Obstrüktif patolojilerde böbrek fonksiyonları ve drenajın değerlendirilmesi
- Transplant böbreklerin değerlendirilmesi ve takibi
- Transplantasyon öncesi vericilerin böbrek fonksiyonlarının tanımlanması
- Nefrotoksik ilaç kullanımında böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi ve takibi
- Mesane disfonksiyonu ve vezikoüretral reflüde (idrarın mesaneden üreterlere ve bazen de böbreklere geri kaçması) böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi ve takibi
- Cerrahi ve girişimsel tedavi yöntemlerinin başarısının değerlendirilmesi
- İyot alerjisi olan hastalarda böbrek fonksiyonlarının değerlendirilmesi
- IVP ile görüntülenemeyen böbrek fonksiyonlarının saptanması
Renal Kortikal Sintigrafi (DMSA):
- Akut piyelonefrit tanısı
- Renal Eskar dokularının tanımlanması
- Soliter veya ektopik renal doku
- Atnalı ve psödo-atnalı böbrekler
Kemik Sintigrafisi
- Kemik metastazlarının aranması
- Primer kemik tümörlerinde evreleme ve takip
- Stres fraktürleri de dahil şüpheli fraktürlerin araştırılması
- Kemik ve yumuşak doku enfeksiyonlarının değerlendirilmesi
- Avasküler nekroz ve travma bölgelerinin metabolik aktivitesinin belirlenmesi
- Artritler
- Kemoterapi ve radyoterapiye yanıtın değerlendirilmesi
- Refleks sempatik distrofi Sendromu (RSD)
- Heterotopik ossifikasyonun araştırılması
- Ortopedik protezlerde gevşeme ya da enfeksiyonun araştırılması
- Kemik enfarktlarının değerlendirilmesi
- Kemik greftlerinin canlılığının değerlendirilmesi
- Uygun biyopsi alanının lokalizasyonu
- Nedeni bilinmeyen kemik ağrılarının değerlendirilmesi
- Direkt grafide saptanan anormal, non-spesifik kemik patolojilerinin araştırılması
- Metabolik kemik hastalıkları
- Paget hastalığının tanısı ve aktivasyonunun değerlendirilmesi
- Sr-89 tedavisi öncesinde osteoblastik aktivite dağılımının değerlendirilmesi
- Adli vakalarda geçirilmiş kemik ve yumuşak doku travmasının gösterilmesi
- Osteoid osteomanın araştırılması
Tiroit Sintigrafisi
- Nodüler veya diffüz guatr
- Ektopik tiroit dokusu
- Retrosternal guatr
- Agenezi, hemiagenezi
- Cerrahi sonrası artık tiroid dokusunun değerlendirilmesi
- Boyun ve üst mediasten kitlelerinin incelenmesi
- Tiroid nodüllerinin fonksiyonel durumunun değerlendirilmesi
- Tirotoksikoz ayırıcı tanısı
- Tiroidit tanı ve takibi
- Hipotiroidi (doğumsal veya edinsel)
Paratiroid Sintigrafisi
- Primer hiperparatiroidizm
- Sekonder hiperparatiroidizm
- Akciğer Perfüzyon/Ventilasyon Sintigrafisi
- Pulmoner emboli tanısı
Yapılan bu tetkiklerin bilinen kontrendikasyonu yoktur.
Çocuklarda uygulanan nükleer tıp tetkiklerinin endikasyonları şunlardır:
1-Renal Kortikal Sintigrafi (DMSA)
- Akut piyelonefrit teşhisinde
- Renal eskar dokusunun takibi
- Rölatif fonksiyonel renal kitle
- Soliter veya ektopik renal doku (ör. Pelvik böbrek)
- At nalı ve psödoatnalı böbrekler
2-Çocuklarda Standart ve Diüretik Dinamik Renal Sintigrafi
- Primer tanı aşamasında veya tedaviye yanıtında değerlendirme (cerrahi veya konservatif tedavi) gerektiren tüm üropatiler (pelvi-üreterik veya vesiko- üreterik dilatasyonlar, mesane disfonksiyonları, kompleks çift toplayıcı sistemler, post-travma, asimetrik renal fonksiyon ve reflü nefropatilerinin değerlendirilmesi)
- Dilatasyon olması durumunda diüretik uygulanarak böbrek direnaj fonksiyonunun belirlenmesi
- Hipertansiyonda (sistemik veya renovasküler-kaptopril sintigrafisi)
- Renal travma
- Renal transplantların izlenmesi
3-Çocuklarda Kemik Sintigrafisi
A-Enfeksiyon ve İnflamasyon:
- Akut osteomyelit ve yumuşak doku inflamasyonu
- Subakut ve kronik osteomiyelit
- Septik artirit
- Aseptik artirit
B-Kemik Tümörleri:
- Benign kemik tümörleri
- Malign kemik tümörleri
- Tümör benzeri kemik lezyonları (ör: Langerhans hücreli histiyositozis)
- Kemik metastazları
C-Aseptik Nekrozlar:
- Legg-Calve-Perthes Hastalığı
- Perthes hastalığı dışındaki aseptik kemik nekrozları ve kemik infarktları
- Orak hücre anemisi
D-Travmatik Kemik Hastalıkları:
- Travma sonrası şüpheli x-ray bulgularının varlığı
- Stres fraktürleri
- Fiziksel taciz (Çocuk İstismarı)
- Çoklu Travma
- Fraktür sonrası komplikasyonlar
E-Sudeck Atrofisi (Refleks Sempatik Distrofi)
F-Cerrahi Rezeksiyona Rehberlik Amacıyla (Ör: Osteoid Osteoma)
G-Kemik Displazileri
H-Pediatride Diğer Endikasyonlar:
- Ağrı etyololojisinde olası kemik hastalıklarının araştırılması
- Topallama veya bel-sırt ağrısının varlığı
- Ayağa basamama veya duramama.
- Nedeni bilinmeyen ateş yüksekliği
4-Gastroözafagial Reflü (GÖR) ve Pulmoner Aspirasyon Çalışması
Radyonükleid GÖR çalışması basit ve fizyolojik bir test olması nedeniyle pediatrik olguların değerlendirilmesinde ilk tercih edilecek yöntemdir.
5-Diğer
- Testis sintigrafisi
- Tiroid sintigrafisi
- Mekel divertikülü sintigrafisi
Hastanemizde hemen her organ sistemiyle ilgili hastalıklarda fonksiyon (işlev) görüntülemesi yapılmaktadır. Yapılan tanısal tetkikler; tiroid, kemik, kalp, böbrek ve diğer birçok organın ve hastalığın sintigrafik görüntülenmesi olup, aynı zamanda tiroid hastalıkları başta olmak üzere, bazı tümör ve enflamatuvar hastalıkların tedavisi de aynı bölüm tarafından yapılmaktadır.