Kulak Şekil Bozuklukları
Kulak şekil bozuklukları, kulağımızın belirli anatomik ve yerleşim yapılardan birinde bir aksaklık meydana geldiğinde kulakta şekil bozuklukları ortaya çıkar. Bu sorunlar, kişiyi etkilemeyecek kadar küçük olduğu gibi kulağın hiç gelişmediği veya çok küçük kaldığı durumları da ortaya çıkarabilir. Bu tür bozuklukla doğan çocuklarda iç organ ve yüz gelişim anomalileri, zekâ geriliği gibi bazı durumlar da ortaya çıkar. Bu nedenle bebek detaylı bir analize alınmalıdır. Bazı kulak şekil bozuklarına iç kulakta gelişim bozukları da eşlik eder. Bu nedenle bu sorunlarla doğan çocuklar ayrıntılı bir KBB muayenesinden geçmelidirler.
Kulakta görülen şekil bozuklukları nelerdir?
Doğuştan kulak anomalileri, daha çok erkekler çocuklarda ve sağ kulakta görülmektedir. Bu anomaliler; kulak kepçesinin hiç oluşmaması (anotia), kulak memesinin veya kepçesinin çok küçük bir kısmının oluşması (mikrotia) ve kulak kepçesinin üst kısmının dar ya da kısa olması (lop ear) ve kulak kepçesinin büyüklüğü (kepçe kulak) olarak adlandırılır. Bu bozukluklar içerisinde en sık görüleni kepçe kulaktır. Kepçe kulak problemi, özellikle çocukluk çağında, çevreden gelen yorumlardan, şakalardan dolayı psikolojik sorunlara sebep verebilir. Günümüzde bu sorundan cerrahi müdahale ile kurtulmak çoğunlukla mümkündür.
Kulak şekil bozukluklarının sebebi henüz kesin olarak bilinememekle beraber sorunlara bebeğin anne karnında dolaşım yetersizliğine maruz kalması ve annenin gebelikte bir takım ilaçlar kullanması gibi sebeplerin neden olabileceği belirtilmektedir.
Kepçe kulak sorunu nedir?
Kepçe kulak problemi en sık görülen kulak şekil bozukluğudur. Kepçe kulak, kulak ile kafa arasındaki açının normalden daha fazla olmasından kaynaklanır. Bu durum, kulağın büyüklüğünün değil aradaki açının fazla olması anlamına gelir. Yeni doğan döneminde pek önemsenmeyen bu durum, çocuğun arkadaş edinip sosyalleşmeye başladığı 4 yaşından itibaren çocuğun kendisi tarafından bir sorun olarak algılanmakta ve okula kayıt olma sürecine kadar bu kaygı artarak devam etmektedir.
Psikolojik değişim ve gelişimin yaşandığı çağlarda estetik görünüm, çocuklar için büyük bir sosyal sorundur. Kepçe kulaklı çocuklar arkadaşları tarafından alay konusu olmakta, bu durum çocuğun psikolojisinde telafisi zor kalıcı izlerin oluşmasına neden olmaktadır. Kepçe kulak sorununun tedavisi cerrahidir. Bahsi geçen psikolojik nedenlerden dolayı cerrahi okul öncesi dönemde yapılmalıdır.
Kepçe kulağa eşlik edebilecek diğer problemler nelerdir?
Kulak gelişimi, hamilelik süresince devam etmektedir. Bu süreçte, gelişimin bozulma zamanı ne kadar erkense, oluşan bozukluk ya da gelişim geriliği de o denli ağır olmaktadır. Gebeliğin 3 – 6. haftalarında kulak esas şeklini almakta, 20. hafta sonunda kulak şekli erişkindeki şekline kavuşmaktadır ve doğum sonrası 3 yaşına kadar gelişimini sürdürmektedir. Yani kulağın tamamen yokluğu ya da şiddetli deformitesi, hamileliğin ilk 7 haftasında ortaya çıkmakta, daha hafif deformiteler 7 – 8. haftadan sonra oluşmaktadır.
Kepçe kulağa eşlik eden diğer anomaliler genellikle kulak kepçesinin etkilenme oranıyla beraber artar. Kulak kepçesinin şekil bozukluğuna dış kulak yolunda tam tıkanıklık ya da daha hafif gelişim geriliği, orta kulak kemikçiklerinde yapışıklıklar, gelişim veya iç kulak anomalileri eşlik edebilir. Ayrıca yüzde gelişim geriliği yine tutulum şiddetine göre sıkça görülen anomalidir. Çok belirgin olmadıkça konunun uzmanı dışında fark edilemez.
Kulak kepçesindeki deformite, sadece olması gereken açıların oluşmamasına bağlıysa kulakla ilgili diğer yapıların gelişimi genellikle normaldir. Ancak kulak kepçesindeki gelişim bozukluğu fazla ise beraberinde çocuğun işitmesiyle ilgili problemlerin oluşma olasılığı yüksektir. Bu durum, göz ardı edilmemesi gereken bir konudur.
Bu çocuklarda veya yetişkinlerde işitmeyi de değerlendirmek gerekir. İşitme problemlerinin eşlik ettiği durumlarda ailesel geçiş daha belirginken, izole kepçe kulak deformitelerinde kalıtsal özellik daha az etkilidir. Ayrıca hamilelik sırasında geçirilen kızamık enfeksiyonu ve bazı ilaçların kullanımı bu anomalilere sebep olabilmektedir.
Kepçe kulak sorunu nasıl tedavi edilir?
Kepçe kulak tedavisi, koruyucu ve cerrahi tedavi olarak ikiye ayrılır.
1) Koruyucu – Cerrahi Olmayan Tedavi:
Kulak deformiteleri erken dönemde, doğumdan hemen sonraki dönemlerde bilinçli ebeveynler tarafından fark edilip, kulağın olması gereken şekle göre kalıp hazırlanıp desteklenmesi, bu istenilen şekilde gelişmesi ve şekillenmesi prensibine dayanır.
Doğumdan sonraki 2 – 3 hafta kulak kepçesindeki bükülebilirliğin hızla azaldığı dönemdir. Dolayısıyla bu dönemdeki kalıp (splintleme) uygulaması, aslında çok etkili olmakta ve % 80 oranında cerrahi tedaviye ihtiyaç duyulmamaktadır. Bu tedavi süresi genellikle 3 – 12 hafta arasında olmaktadır.
2) Cerrahi Tedavi:
Öncelikle deformiteler tespit edilmeli, hastanın yaş ve kulak kıkırdağının sertlik derecesi göz önüne alınarak cerrahi planlamaya geçilmelidir. Operasyon öncesi fotoğraflama oldukça önemlidir. Ameliyat öncesi kepçe kulak deformitesine yol açan alttaki anatomik bozukluğun iyi değerlendirilmesi doğru cerrahi tekniğin uygulanmasını dolayısıyla optimal cerrahi sonuçların elde edilmesini sağlayacaktır.
Çocuklarda kulak gelişiminin % 85’i 3 yaşında, % 90’ı ise 7 yaşına kadar tamamlanmıştır. Bu bilgiler ışığında çocukların kepçe kulak düzeltilmesi işlemi, psikolojik yönü düşünülerek 4 – 6 yaş arasında önerilmektedir. Ayrıca kulak, cerrahiden sonra da gelişmeye devam eder.
Kepçe kulak ameliyatı nasıl yapılır?
Çocuklarda cerrahiye karar verilirken onların isteklerini dikkate almak gerekir. Eğer çocuklar kendisi istekli olursa operasyon sonrası pansumanlarda daha uyumlu olacaktır. Çocuklarda cerrahi çoğunlukla genel anestezi altında yapılırken yetişkinlerde genel ya da lokal ve sedasyon anestezisi ile yapılabilir.
Kepçe kulak ameliyatı (Otoplasti ), 1,5-2 saat sürmektedir. Komplike olgular daha uzun sürebilir. Kulaktaki probleme göre ameliyat tekniği değişebilir. Genellikle kulak arka yüzünden yapılan kesi ile kıkırdak dokuya ulaşılır. Kıkırdak dokudan bazen bölümler çıkarılır veya doku çıkarılmadan kıkırdak üzerinde hafifçe törpülenerek kulağa şekil verilir. Anatomik kıvrım yapısı bozulmadan kulak geriye doğru katlanır. Ayrıca yeniden açılmaması için kalıcı dikişler konur. Bu ameliyatta kulağın arka planından yapılan kesiyle çalışıldığı için daha sonra hiçbir izle karşılaşılmaz. Operasyonda hangi teknik uygulanırsa uygulansın, cerrahi yapılan kulağı desteklemek ve verilen şekli korumak için uygun basınçta pansuman yapılır.
Ameliyat sonrası süreç nasıldır?
Ameliyat sonrasında oluşturulan pansuman kalıbı, kanama ve kan birikmesi gibi korkulan komplikasyonları da önler. Genellikle bu kalıp, operasyonlardan sonra birinci günde kontrol edilir ve beşinci günde tamamen çıkarılır. Ancak saç bandı takılarak özellikle üç hafta geceleri kullanılır. Ameliyattan sonra çocuklar 7 gün sonra okuluna dönebilir ancak çocuğun öğretmenini aktivite kısıtlaması açısından bilgilendirmek faydalı olacaktır. Yetişkinler 5-7 gün içinde işine dönebilir. Dikişler hafta içinde ya kendiliğinden erir ya da alınır. Kulaklarda eğilme ve katlanmalara yol açabilecek her türlü aktiviteden 4 hafta boyunca uzak durulması önerilir. Yaklaşık 6 hafta sonra kulaklar son şekillerini almaya başlar ve hasta yeni kulak sayvanı (kepçesi) ile hayatını sürdürür.
Nihai iyileşme 6 ay gibi bir süreci bulsa da hasta, kulaklarındaki şekilsel düzelmeyi birinci gün fark etmektedir. Kurallarına uygun yapıldığında kepçe kulak cerrahisi çok kısa zamanda hastanın ve cerrahın yüzünü güldüren ve aslında az zamanda, çok iş yapılan bir cerrahidir.
Mikrotia ve anotia nedir?
Doğuştan, sadece kulak memesinin veya kepçesinin çok küçük bir kısmının oluşmasına mikrotia denir. Bu sorunu tedavi etmek için genelde çocuk 5-6 yaşına gelene kadar beklenir, fakat anomali iki taraflı ise ameliyatlar 4 yaşında başlamalıdır.
Genelde ilk olarak çocuğun kendi dokusundan (kaburgadan alınan kıkırdaktan) kulağa iskeleti oluşturulur. Daha sonra kulak memesine şekil verilir. Bu ameliyatlardan sonra birkaç kez düzeltme ameliyatı yapılması gerekebilir
Diğer bir yöntem ise protez kulak yapılmasıdır. Protez, kafa tasına plastik cerrah tarafından vidalarla yerleştirilir. Mikrotia ve anotia deformitelerinin tedavisinde mıknatıslı silikon kulak protezi uygulaması da yapılabilmektedir.
Mikrotia ve anotia ameliyatları kulağın neredeyse hiç olmasından dolayı sabır isteyen operasyonlardır. Kulak istenilen şekli alana kadar sabırla tedaviye devam edilmelidir.
Kaynak:
- Cleveland Clinic
- Yale Medicine
- ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH)