KADINLARDA İDRAR KAÇIRMA
Özellikle 40 yaş üzeri kadınlarda ve çoğunlukla menapoz sonrası olmak üzere, kadınlarda çeşitli tiplerde idrar kaçırma durumu söz konusu olabilmektedir. İdrar kaçırmayı, birkaç farklı tipte incelemek mümkündür:
1-Stress (baskı) tipi
2-Urge (aciliyet/sıkışma) tipi
3-Mikst (karışık) tip
4-Taşma tipi (overflow)
İDRAR KAÇIRMA TÜRLERİ
Stress tipi dediğimiz idrar kaçırmalar, öksürmekle, hapşırmakla, karın içi basıncını arttıran durumlarda, yük taşırken eşya kaldırırken olan idrar kaçırmalarıdır. Genellikle pelvik taban kaslarının zayıflaması sonrası, basıncın dengelenemeyip, idrar yoluna aşırı basınç uygulanması ile idrar yolu basıncının üzerinde çıkması sonucu sfinkter yetmezliği oluşup, idrar kaçabilmektedir.
Baskı (stress) tipi idrar kaçırmaları, orta üretra askı ameliyatları ile cerrahi olarak tedavi edilmektedir. Bunlar transobturator teyp (TOT) tansiyonsuz vaginal teyp (TVT), Sling gibi ameliyatlardır. Ortalama 30 dk süren konforu fazla bozmayan ameliyatlar olup 1 günlük yatış yeterli olmaktadır.
Sıkışma (urge, aciliyet hissi) tipi idrar kaçırmalar, mesanenin depolama işlevindeki zamanla meydana gelen bozulmalar, aşırı aktif mesane, mesane duvarının kollajen yapısının değişmesi, kronik enfeksiyonlar gibi nedenlerle oluşabilir. İdrar yollarındaki taşlar da bazen sıkışma hissine yol açabilir. Bir nedeni bulunursa nedene yönelik tedavi yapılır. Bulunamaz ise, medikal tedaviler uygulanır. Bunlar antikolinerjik ilaçlar ve beta3 agonistler şeklinde olabilir. Ağızdan alınabilen ilaçlar olduğu gibi, yan etkilerden kaçınmak için flaster şeklinde olanları da vardır.
Karışık (mikst) tipte idrar kaçırmada, hem sıkışma tipi hem de stress (baskı) tipi idrar kaçırma birlikte olabilir. Bunlarda sfinkter zayıflamış, pelvik taban desteği azalmış ve mesane işlevi bozulmuştur. Bu tip kaçırmalarda öncelikle antikolinerjiklerle tedavi edilir, bu tedavi ile bazen her iki durum birden düzelir. Düzelmez ise, orta üretra askı ameliyatları uygulanıdr.
Taşma tipi idrar kaçırma, idrar kesesini boşaltamayan kişilerde, idrarın dolup taşması şeklinde olur. Mesane sinir hasarına bağlı gevşemiş (flask) olabilir veya sfinkter tonusu yüksek olup, işemek için sfinkter gevşeyemiyor olabilir. Genellikle Diabetik kişilerde veya diğer nöropatilere bağlı gelişir. Burada tedavi nöropatinin düzeltilmesi veya mümkün değilse, temiz aralıklı kateterizasyon ile mesanenin aralıklı olarak boşaltılmasıdır.
İdrar kaçırması olan hastalar, idrar tahlili, mesane ultrasonografisi, gerekir ise sistoskopi ile değerlendirilir. Nadiren işeme günlüğü ve ürodinamik tetkikler gerekli olur. Nöropatiden şüphelenilen durumlarda beyin omurilik MR incelemesi, EMG gibi ek tetkikler gerekebilir.
Kabızlık durumu da özellikle sıkışma tipinde olmak üzere idrar kaçırma konusunda etkilidir. Kilolu, çok doğum yapmış kadınlarda daha fazla stress tipi idrar kaçırma olur. Kabızlığın giderilmesi ve kilo verme, idrar kesesini uyaran çikolata, çilek baharat gibi gıdalardan uzak durulması, ilk planda denenecek tedavi yöntemleridir. Bunlar başarılı olmaz ise veya uygulanamaz ise, pelvik taban güçlendirici kegel egzersizleri gibi fizik tedavi yöntemlerine başvurulabilir. Yine başarı olmaz ise cerrahi yöntemler denenir. Botulinum toksin mesane uygulaması, ilaçla tedavi edilemeyen sıkışma tipi kaçırmalarda 9-11 ay kadar süre etkili olur ancak tekrarlanması gerekir.
Dirençli kaçırma tiplerinde periferik sinir uyarılması TENS yöntemi ve sakral sinir stimülasyonu (sakral nöromodulasyon) da son seçenekler arasındadır.
İDRAR KAÇIRMA İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR
İdrar kaçırma niye daha çok kadınlarda görülür?
Erkeklerde idrar yolu daha uzundur (18-20cm). Mesane çıkışının hemen altında idrar yolu prostat tarafından çevrelenmiştir. Kadınlarda ise idrar yolu çok daha kısadır (3-5cm). İdrar yoluna destek sağlayan dokular normal doğum veya menopoz sonrası zayıfladığından kadınlarda daha sık idrar kaçırma görülür.
Kaç tip idrar kaçırma vardır farkları nelerdir?
En sık görülen idrar kaçırma tipleri şunlardır: Sıkışma tipi, stres tipi, karışık tip Sıkışma tipinde hastaların mesane kasının fazla sıklıkta ve kuvvette kasılması sonucu idrar hissi birden gelir ve hasta tuvalete yetişemeden idrar kaçırır.
- Stres tipinde hasta öksürme, hapşırma, ağır yük kaldırma esnasında idrar kaçırır.
- Karışık tipte hem stres hem de sıkışma tipi kaçırmanın birlikte görülme halidir.
Bu tip idrar kaçırmanın haricinde nadir görülen iki tip daha kaçırma şekli vardır: devamlı, taşma tipi idrar kaçırma.
- Devamlı idrar kaçırması olan hastalar ise adın da anlaşılabileceği gibi sürekli kaçırır.
- Taşma tipi idrar kaçırma en az görülen tiptir. Bu hastalarda idrar yolunu tıkayan bir problem söz konusudur. İdrar yapılamadığından mesane idrarla dolar ve basıncı iyice artar bu basınç yolu tıkayan kuvveti geçtiğinde hasta damla damla idrar kaçırmaya başlar.
İdrar kaçırma hangi yaşlarda ve ne sıklıkla görülür?
Özellikle 50 yaşını geçmiş kadınlarda çok sık görülen bir rahatsızlıktır; ancak birçok hasta utandığı için tedavi edilememektedir.
Sıkışma tipi idrar kaçırma sebebi nedir ve nasıl tedavi edilir?
Sıkışma tipi idrar kaçırmada problem mesane kasının idrar torbası henüz tam olmadığı halde ve kişi idrar yapmak istemediği halde kasılmasıdır. Bu duruma tıpta aşırı aktif mesane adı verilmektedir. Tedavide mesane kasılmasının zayıflatan ilaçlar kullanılır. Çok nadir de olsa bu ilaçlara bağlı idrar yapamama durumu da görülebilir. Bu ilaçlar mesane kasının çalışmasını azalttığı gibi maalesef tükürük bezleri ve kalın barsak çalışmasını da azaltarak ağızda kuruluk ve kabızlığa da sebep olabilirler.
Stres tipi idrar kaçırma sebebi nedir?
Çok sayıda normal doğum veya kilolu çocuk doğumundan sonra veya ilerleyen yaşla birlikte idrar yolunu çevresindeki dokularda oluşan gevşeme, sarkma idrar yolunun (üretra) destekten mahrum kalmasına yol açar. Karın içi basınç öksürme, hapşırma, yük kaldırma, oturma ve yatma pozisyonundan ayağa kalkma eylemleri sırasında artar bu artış mesaneye de yansır. Normal bireylerde bu esnada idrar tutma kası (sfinkter) kasılıp idrar yonun destek dokular arasında sıkıştırarak kapatır ve idrar kaçağı engellenir. Destek dokular sağlam değilse idrar yolu kapatılamaz ve idrar kaçağı oluşur.
Stres tipi idrar kaçırma ameliyatsız nasıl tedavi edilir?
İdrar tutma kasının kuvveti artırılarak kaçak engellenebilir. Bu iki şekilde yapılabilir:
- Hasta idrara sıkışıkken idrar tutmak istediğinde yaptığı gibi kendini kasıp bırakarak idrar tutma kası ve çevre organlara destek sağlayan pelvik taban kaslarını egzersizlerle kuvvetlendirebilir.
- İdrar tutma kasını güçlendiren ilaçlar kullanılarak.
Stres tipi idrar kaçırma ameliyat ile nasıl tedavi edilir?
Birçok ameliyat yöntemi (TOT, TVT, PVS, BURCH gibi) ile tedavi mümkündür. Bütün bu ameliyatlardaki hedef aynıdır: idrar yoluna destek sağlamak. Destek olarak emilemez sentetik yamalar kullanılabileceği gibi hastanın kendi dokusu da kullanılabilir.