İnme (Felç) Rehabilitasyonu

İnme rehabilitasyonu, bireye özel planlanan, teknolojik destekli ve disiplinler arası iş birliği ile yürütülen bir süreçtir. Modern cihazlar sayesinde daha kısa sürede daha fazla fonksiyonel kazanım elde etmek mümkündür.

İnme, tıbbi adıyla stroke, beyne giden kan akışının kesilmesi veya azalması sonucunda oluşan ciddi bir sağlık sorunudur. Felç ise, inme gibi bir beyin hasarı sonucunda ortaya çıkabilen, kaslarda hareket kaybı durumudur. İnmenin beyin dokusunda oluşturduğu hasar, vücudun bir yarısında ya da bazı bölgelerinde felç gelişmesine neden olabilir. Doğru zamanda başlatılan ve bilimsel yöntemlerle yürütülen felç rehabilitasyonu, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.

Sağlıklı bir iyileşme süreci için erken müdahale ve doğru ekip önemlidir.

Felç türleri nelerdir?

Felç sadece beyindeki hasarın yerine değil, etkilediği vücut bölgesine göre de sınıflandırılır. Rehabilitasyon sürecinin planlanabilmesi için bu ayrımlar oldukça önemlidir.

1. Hemipleji (Hemiparezis/Yarı Felç)

Vücudun sağ ya da sol yarısında hareket kaybı veya zayıflığıdır.

• En sık görülen felç tipidir.
• Genellikle beyin damar tıkanıklığı (iskemik inme) sonucu gelişir.
• Örneğin; beynin sol tarafındaki bir hasar, sağ kol ve bacakta felce yol açabilir.
• Hemiplejik bireylerde el, kol ve bacak farklı derecelerde etkilenebilir.

 2. Parapleji

Vücudun belden aşağısının, yani her iki bacağın etkilenmesidir.

• Genellikle omurilik hasarı sonucu oluşur.
• İnmeden ziyade travmatik omurilik yaralanmalarında sık görülür.
• Belden aşağı his ve hareket kaybı olabilir.
• Pelvik organlar (mesane, bağırsak) da etkilenebilir.

3. Tetrapleji (Quadripleji)

Her iki kol ve her iki bacağın birden felçli olması durumudur.

• Boyun omuriliğindeki ağır yaralanmalarda ya da beyin sapı hasarlarında gelişir.
• Genellikle ciddi hemorajik inme ya da travmalarda görülür.
• Hastanın bağımsızlığı ciddi düzeyde kısıtlanabilir.
• Solunum kasları da etkilenebilir, bazı olgularda solunum desteği gerekebilir.

4. Monopleji / Triparezi / İnkomplet Felçler

• Monopleji: Sadece tek bir uzuvda (örneğin sadece sağ kol) felç görülür.
• Triparezi: Üç uzvun etkilenmesidir (örneğin iki bacak bir kol).
• İnkomplet felç: Kas gücünün tamamen değil, kısmen kaybedildiği hafif felçlerdir.

İnme Sonrası Rehabilitasyonun Önemi

İnme geçiren bir bireyde kas gücü kaybı, denge bozukluğu, yutma ve konuşma zorlukları gibi birçok sorun gelişebilir. Rehabilitasyon süreci, bu fonksiyonların mümkün olduğunca geri kazanılması ve hastanın bağımsız hale gelmesini hedefler. Erken ve düzenli fizik tedavi, iyileşme oranını doğrudan etkiler.

İnme Rehabilitasyonunda Kullanılan Yöntemler

Yürüme Robotu (Robotik Yürüyüş Rehabilitasyonu)

İnme sonrası yürüme kabiliyetini kaybeden veya kısıtlı hale gelen bireylerde, yürüme becerisini yeniden kazandırmak rehabilitasyon sürecinin en önemli hedeflerinden biridir. Bu amaçla geliştirilen yürüme robotları, felçli bireylerde motor öğrenmeyi destekleyerek doğal yürüme paternini yeniden kazandırmayı hedefler.

Yürüme robotu nedir?

Yürüme robotu; felçli hastanın bacaklarına ve beline bağlanan destek sistemleriyle, motor yardımıyla yürüyüşü taklit eden, ileri teknoloji bir fizik tedavi cihazıdır. Hasta, bir yürüyüş bandı üzerinde askıya alınarak yürütülür ve cihaz, hastanın adım atmasına yardımcı olur. Bu sistem hem aktif hem pasif yürüyüş desteği sağlayabilir.

Yürüme Robotunun İnme Rehabilitasyonundaki Faydaları

1. Erken Dönemde Mobilizasyon Sağlar
   İnme sonrası iyileşme sürecinde en önemli faktörlerden biri hastanın mümkün olan en kısa sürede ayağa kaldırılmasıdır. Yürüme robotu sayesinde hastalar, daha ilk haftalardan itibaren güvenli bir şekilde dik pozisyona alınabilir.
2. Doğal Yürüme Paternini Öğretir
   Felç sonrası, beyin ile kaslar arasındaki sinyaller zayıflar veya tamamen kaybolur. Robotik sistemler, bu sinyallerin tekrar kurulmasına yardımcı olacak şekilde tekrar eden, düzgün yürüme paterni sunar.
3. Kas Hafızasını Aktive Eder
   Yineleyen adım hareketleri sayesinde kaslar yeniden yürümeyi “öğrenir.” Bu, nöroplastisite olarak bilinen beyin uyumlanma sürecini destekler.
4. Güvenli ve Kontrollü Ortam Sunar
   Robotik sistemler, düşme riskini ortadan kaldırarak hastaya ve fizyoterapiste güvenli bir terapi ortamı sunar. Ayrıca seans boyunca yük dağılımı, adım uzunluğu, hız gibi parametreler dijital olarak izlenir.
5. Motivasyonu Artırır
   Yürüme robotu, felçli bireylerde “yeniden yürüyebilirim” duygusunu canlandırır. Bu motivasyon, tedaviye olan bağlılığı ve iyileşme sürecini hızlandırır.

Yürüme robotu kimler için uygundur?

• İnme geçiren ve bacaklarında güç kaybı olan bireyler
• Beyin travması sonrası yürüme yetisini kaybeden hastalar
• Omurilik yaralanmaları olan kişiler
• Multipl Skleroz (MS), Parkinson gibi nörolojik hastalıkları olanlar
• Yürürken dengesizlik yaşayan yaşlı bireyler

CPM (Sürekli Pasif Hareket) Cihazları

İnme sonrası kol veya bacak eklemlerinde hareketsizlik, kas sertliği (spastisite) ve eklem kısıtlılıkları sıkça görülür. CPM (Continuous Passive Motion – Sürekli Pasif Hareket) cihazları, bu sorunların önlenmesinde ve tedavisinde oldukça etkili, güvenli ve yaygın olarak kullanılan fizik tedavi ekipmanlarıdır.

CPM cihazı nedir?

CPM cihazı, hastanın bir eklemine bağlanan ve o eklemi motor destekli olarak pasif şekilde hareket ettiren bir rehabilitasyon aracıdır. Hasta, kas gücü kullanmadan cihaz sayesinde tekrarlayan eklem hareketlerine maruz kalır. Bu hareketler, kasları ve bağ dokuları harekete geçirir, dolaşımı artırır ve eklemin esnekliğini korur.

Diz CPM Cihazı

Diz felci veya bacakta hareket kaybı olan hastalarda, özellikle total diz protezi sonrası ya da uzun süreli yatış sonrası diz hareket açıklığını korumak için kullanılır. Kas atrofisi, eklem donması ve dizde katılık riskini azaltır.

Omuz CPM Cihazı

Hemiplejik hastalarda omuz eklemi genellikle en erken etkilenen alanlardan biridir. CPM sayesinde omuzun çeşitli açılarda yavaşça hareket ettirilmesiyle eklem kapsülü ve çevre dokular esnekliğini korur. Donuk omuz (frozen shoulder) gelişme riskini azaltır.

CPM Cihazlarının Felçli Hastaya Faydaları

• Eklem hareket açıklığını korur ve artırır
• Kas kısalığı ve kontraktürleri (kas-eklem sertliği) önler
• Ağrıyı azaltır, ödemin çözülmesini destekler
• Sinovyal sıvı dolaşımını artırarak eklem beslenmesini sağlar
• Erken dönemde hareketsizliğin olumsuz etkilerini ortadan kaldırır
• Fiziksel aktivite yapamayan hastalarda pasif egzersiz sunar

Kimler İçin uygun?

• İnme sonrası kol veya bacak hareketi azalmış hastalar
• Spastisite gelişme riski olan bireyler
• Uzun süre yatakta kalan, hareketsiz kalan hastalar
• Eklem ameliyatı sonrası iyileşme sürecinde olan felçli hastalar

Hidroterapi (Suda Rehabilitasyon)

İnme geçiren bireylerde kas gücü kaybı, denge sorunları ve hareket kısıtlılıkları sıkça görülür. Bu şikâyetlerle mücadelede etkili ve güvenli bir yöntem olan hidroterapi, felçli hastalar için hem fiziksel hem psikolojik olarak büyük faydalar sağlar.

Hidroterapi, özel ısıda hazırlanmış terapötik havuzlarda uygulanan, fizyoterapist eşliğinde gerçekleştirilen su içi egzersizlerdir. Su ortamının kaldırma gücü, direnci ve sıcaklığı kullanılarak tedavi süreci desteklenir. Özellikle hareket kabiliyeti kısıtlı olan felçli bireylerde eklemlere yük bindirmeden egzersiz yapmayı mümkün kılar.

Felçli Hastalarda Hidroterapinin Faydaları

• Eklem ve kaslara binen yükü azaltır.
• Ağrıyı ve spastisiteyi azaltır.
• Denge ve koordinasyonu geliştirir.
• Kas gücünü artırır.
• Psikolojik iyileşmeyi destekler.

Gövde Denge Aleti

İnme sonrası hastalarda sık görülen sorunlardan biri de gövde kontrolünün zayıflamasıdır. Gövde kaslarının güçsüzleşmesi, oturma dengesi kaybına, denge bozukluklarına ve düşme riskine yol açar. Bu nedenle, erken dönemde gövde stabilitesini hedefleyen özel aletlerle yapılan egzersizler büyük önem taşır.

Gövde denge aletleri, hastanın otururken veya ayakta dururken merkez kas grubunu (core) yeniden aktive etmesine yardımcı olur ve nöromüsküler koordinasyonu geliştirir.

Bu aletler sayesinde hasta, farklı yönlere doğru kontrollü şekilde eğilmeye teşvik edilir ve sistem, vücudun tepkilerini ölçerek geri bildirim sağlar. Özellikle tek tarafı felçli (hemiplejik) bireylerde, sağlam tarafın baskın hale gelmesini engelleyip iki taraflı denge gelişimini destekler. Düzenli çalışmalar; oturma süresini uzatır, günlük yaşam aktivitelerine katılımı artırır ve hastanın bağımsızlığını güçlendirir.

Elektroterapi (Elektriksel Uyarım Yöntemleri)

Felçli hastalarda kasların yeniden çalıştırılması ve sinir-kas iletişiminin desteklenmesi amacıyla kullanılan en etkili yöntemlerden biri elektroterapidir. Elektriksel uyarım, inme sonrası hareketsiz kalan veya zayıflayan kaslara dışarıdan düşük voltajlı elektrik akımı verilerek kasların kontrollü şekilde kasılmasını sağlar. Bu yöntem, özellikle el, kol ve bacak kaslarında motor fonksiyon kaybı olan hastalarda kas erimesini önlemek ve kas tonusunu artırmak için uygulanır.

Elektroterapi sadece fiziksel etkiyle sınırlı değildir; aynı zamanda sinir sistemi üzerinde de iyileştirici etkiler sağlar. Sinir yollarının tekrar aktif hale gelmesine yardımcı olurken, nöroplastisiteyi yani beynin kendini yeniden yapılandırma yeteneğini destekler. Ayrıca spastisiteyi azaltmak, dolaşımı artırmak ve ağrıyı kontrol altına almak için de sıkça tercih edilir. Kapsamlı bir inme rehabilitasyon planı içinde elektroterapi, yürüme eğitimi, el-kol egzersizleri ve denge çalışmalarıyla birlikte uygulandığında en iyi sonuçları verir.

El ve Kol Rehabilitasyonu

İnme sonrası el ve kol kaslarında güçsüzlük, koordinasyon bozukluğu ve ince motor becerilerde kayıp sık görülür. Bu durum, hastanın günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını ciddi şekilde kısıtlayabilir. El ve kol rehabilitasyonu, felçli bireylerin kavrama, tutma, yazma, çatal-kaşık kullanma gibi işlevlerini yeniden kazanabilmesi için uygulanan hedefe yönelik egzersiz ve tedavi programlarını kapsar. Terapi sürecinde lastik toplar, el elastikleri, kum torbaları gibi basit araçların yanı sıra, robot destekli el-kol cihazları da kullanılabilir.

Bu rehabilitasyon sürecinde amaç yalnızca kas gücünü artırmak değil, aynı zamanda beyinle el arasındaki sinirsel bağlantıyı tekrar oluşturmaktır. Bu nedenle terapiler genellikle tekrar eden görevlerle, işlevsel hareketlere dayalı şekilde planlanır. Özellikle sanal gerçeklik uygulamaları, ayna terapisi ve iş-uğraşı terapileri ile desteklenen el-kol rehabilitasyonu, hem fiziksel gelişimi hem de hastanın motivasyonunu artırarak daha hızlı ve kalıcı kazanımlar sağlar.

Sanal Gerçeklik (Virtual Reality)

Sanal gerçeklik teknolojisi, felçli bireylerin rehabilitasyon sürecine etkileşimli ve motive edici bir boyut kazandıran modern bir uygulamadır. Bu sistemlerde hastalar, özel yazılımlar aracılığıyla sanal ortamlarda çeşitli görevleri yerine getirir: el ile nesne tutma, hedefe dokunma, yürüme, denge koruma gibi. Beyin bu görevleri sanki gerçekmiş gibi algıladığından, sinir-kas koordinasyonu ve motor planlama becerileri yeniden aktive edilir.

Sanal gerçeklik uygulamaları; özellikle kol ve el rehabilitasyonunda, denge bozukluklarında ve dikkat-konsantrasyon eksikliğinde çok etkilidir. Egzersizler eğlenceli hale geldiği için hastaların tedaviye katılımı artar, bu da nöroplastisiteyi destekleyerek iyileşme sürecini hızlandırır. Ayrıca seanslar kişiye özel olarak tasarlanabilir ve zorluk derecesi hastanın ilerlemesine göre ayarlanabilir.

Askıda Yürüme Sistemi

Askıda yürüme sistemi, felçli bireylerin güvenli şekilde ayakta durmasını ve yürüme egzersizleri yapmasını sağlayan, yerçekimi destekli bir rehabilitasyon teknolojisidir. Bu sistemde hasta, özel bir kemer ve askı düzeneğiyle desteklenerek yürüyüş bandı üzerinde yürütülür. Vücut ağırlığının bir kısmı sistem tarafından taşındığı için hasta, denge kaygısı yaşamadan adım atmaya odaklanabilir.

Yürüme paternini yeniden öğretmede oldukça etkili olan bu yöntem, kas hafızasını aktive eder ve doğal yürüyüş döngüsünü taklit eder. Özellikle yürüme yetisini kısmen kaybetmiş veya denge problemi yaşayan felçli bireylerde hem fiziksel hem psikolojik olarak önemli gelişmeler sağlar. Askıda yürüme, yürüme robotlarıyla kombine edildiğinde daha hızlı ve kalıcı kazanımlar elde edilebilir.

Tilt Table (Eğimli Masa)

Tilt table, inme geçiren hastaların uzun süre yatakta kalmasının neden olduğu dolaşım bozukluklarını ve tansiyon dengesizliklerini önlemek amacıyla kullanılan özel bir eğimli masa sistemidir. Hasta, özel kayışlarla sabitlenerek yatay pozisyondan yavaş yavaş dik pozisyona getirilir. Bu süreç, vücudu yeniden yerçekimine alıştırarak ayakta durma toleransını artırır.

İnme sonrası yatakta hareketsiz kalan bireylerde erken dönemde dik pozisyona geçmek, kasların, eklemlerin ve dolaşım sisteminin sağlıklı işleyişi açısından büyük önem taşır. Tilt table, ortostatik hipotansiyon riski olan hastalarda güvenli bir başlangıç sağlar; ayrıca denge eğitimi ve yürüme öncesi hazırlık aşaması olarak da kullanılır. Bu cihaz, özellikle rehabilitasyonun ilk aşamalarında güvenli mobilizasyon için etkili bir araçtır.