İBH nedir?

Bağışıklık sistemindeki regülasyon bozukluğu nedeniyle bağırsak mukozasında kalıcı iltihap gelişir. Süreç, genetik yatkınlık, çevresel tetikleyiciler ve mikrobiyotadaki dengesizlikle ilişkilidir.

İBH türleri nelerdir?

İBH’nin iki türü şunlardır:

• Ülseratif Kolit: İltihap kalın bağırsağın mukoza tabakasına sınırlıdır; en sık kanlı dışkılama ile seyreder.
• Crohn Hastalığı: Ağızdan anüse tüm sindirim sistemini katmanlar halinde tutabilir; karın ağrısı, ishal ve kilo kaybı öne çıkar.

İBH’nin görülme sıklığı ve risk faktörleri nelerdir?

Küresel araştırmalar, İBH’nin dünya çapında yaklaşık 7 milyon kişiyi etkilediğini ve prevalansın hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde artmaya devam ettiğini göstermektedir. Genetik yatkınlık, sigara, antibiyotik kullanımı, batı tipi beslenme ve stres başlıca risk faktörleridir.

Belirtiler nedir?

İBH belirtileri şunları içerir:

• Kronik ishal
• Kramp tarzı karın ağrısı
• Ani kilo kaybı, iştahsızlık
• Ateş ve yorgunluk atakları
• Perianal fistül ve apseler (Crohn’da)

Tanı yöntemleri nelerdir?

Gelişmiş endoskopi, kolonoskopi, MR-enterografi ve dışkı kalprotektin testleri tanıda standart yaklaşımlardır. 2025 tedavi kılavuzları, biyopsi ile histopatolojik onay ve komplikasyon taramasının önemini vurgular.

Tedavi nasıldır?

5-ASA / Mesalazin

Hafif-orta şiddetli vakalarda ilk basamaktır; tablet, enema veya fitil formları kullanılır.

Bağışıklık Düzenleyiciler

Azatioprin, merkaptopürin veya metotreksat ile steroid tasarrufu sağlanır; 3-6 ay içinde yanıt değerlendirilir.

Biyolojik ve Hedefe Yönelik Tedaviler

• Anti-TNF: İnfliksimab, adalimumab
• Anti-IL-12/23 & Anti-IL-23: Ustekinumab, risankizumab
• JAK İnhibitörleri: Tofa- ve upadacitinib seçenekleri

Bu ajanlar steroid bağımlılığını azaltır, mukozal iyileşme oranlarını artırır.

Cerrahi Yaklaşımlar

Toksik megakolon (ÜK) veya fistül/stenoz (Crohn) gibi acil durumlarda segmental rezeksiyon ya da proktokolektomi uygulanabilir. İleri laparoskopik teknikler iyileşme süresini kısaltır.

Destekleyici ve Yaşam Tarzı Yaklaşımları

Prebiyotik-probiyotik ve postbiyotik kombinasyonlar ağızdan yada endoskopik yolla destek olarak alınabilir.

Takip ve Komplikasyon Yönetimi

Düzenli kolonoskopi, displazi taraması ve kemik mineral yoğunluğu ölçümü (kortikosteroid kullanan hastada) önerilir. Aşı takvimi (Grip, HBV, HPV) immünsupresif alanlar için güncel tutulmalıdır.

Önleyici Öneriler

Aşağıdaki öneriler İBS’nin önlenmesi için etkili olabilir:

• Sigaranın bırakılması (Crohn’da prognozu iyileştirir)
• Lifli gıdaların alevlenme döneminde sınırlandırılması
• Reçetesiz NSAİİ’lerden kaçınma
• Doktor kontrolünde demir-B12 desteği