Guillain-Barre Sendromu nedir? Fizik tedavi nasıl etki eder?
Guillain-Barre Sendromu’nda fizik tedavi; kas gücünü artırır, eklem sertliğini önler, mobiliteyi iyileştirir ve fonksiyonel bağımsızlığı destekler. Guillain-Barre Sendromu (GBS), vücudun bağışıklık sistemi periferik sinir sisteminin bir kısmına saldırdığı bir rahatsızlıktır. Sendrom, kas hareketini kontrol eden sinirlerin yanı sıra ağrı, sıcaklık ve dokunma duyularını ileten sinirleri de etkileyebilir. Bu, kas güçsüzlüğüne, bacaklarda ve/veya kollarda his kaybına ve yutma veya nefes alma sorunlarına neden olabilir. Nadir görülen bir durumdur ve yetişkinlerde ve erkeklerde daha yaygın olsa da her yaştan insan etkilenebilir.
Guillain-Barre Sendromu Nedir?
Guillain-Barre Sendromu (GBS), periferik sinir sistemini etkileyen akut inflamatuvar bir demiyelinizan polinöropatidir (sinirlerin etrafındaki koruyucu kılıfın zarar görmesi sonucu birden fazla sinirin hasar gördüğü bir durum). Bağışıklık sistemi sinir kılıfına saldırarak kas güçsüzlüğü, refleks kaybı ve bazen solunum yetersizliğine yol açar.
Sıklık: Yıllık 1–2 vaka/100.000 kişi
Yaş Dağılımı: Tüm yaş gruplarında görülebilir; genellikle 50–70 yaş arasında daha sık
Cinsiyet: Erkeklerde hafif üstünlük
Belirtiler ve tanı yöntemleri nelerdir?
GBS’nin belli başlı belirtileri şunlardır:
- Başlangıçta ayak ve bacaklarda karıncalanma, uyuşukluk
- İlerleyici kas güçsüzlüğü (yürüyememe, kolları kaldıramama)
- Derin tendon reflekslerinde azalma veya kayıp
- Yüz felci, çift görme
- Ağır vakalarda solunum kaslarının tutulumu
Tanı testleri şunları içerir:
- Elektromiyografi (EMG) ve Sinir İletim Çalışmaları
- Beyin-Omurilik Sıvısı Analizi (albuminositik disosiasyon)
- Kan Tetkikleri (viral/bakteriyel tetkik, antigangliozid antikorlar)
Tedavi Yaklaşımları nelerdir?
İmmünmodülatör Tedaviler
- Plazmaferez (plazma değişimi)
- İntravenöz İmmünoglobulin (IVIG)
Destekleyici Bakım
- Yoğun bakım desteği (solunum kasları zayıfladığında)
- Ağrı yönetimi
- İnfeksiyon ve tromboz önleme
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon
Guillain-Barre Sendromu’nda fizik tedavi, iyileşme sürecinin merkezinde, fonksiyonel kazanımları maksimize eden ve komplikasyonları en aza indiren tedavi olarak yer alır. Aşama aşama fizik tedavi uygulamaları şu şekildedir:
- Faz: Akut Dönem (Hastanede Yatış)
-
- Solunum Egzersizleri: Derin nefes egzersiz cihazı ile nefes teknikleri
- Eklem Mobilizasyonu: Pasif hareketlerle eklem sertliğinin önlenmesi
- Hafif Kas İçi Uyarım (EMS): Kas atrofisini geciktirme amaçlı
- Faz: Subakut Dönem (Mobilizasyon Başlangıcı)
-
- Aktif Destekli Hareketler: Hastanın katılımıyla yapılan yavaş ve kontrollü hareketler
- Denge ve Koordinasyon Çalışmaları: Oturma denge egzersizleri, büyük top üzerinde denge kurma çalışmaları
- Düşme Önleme Stratejileri: Yürüteç veya baston desteği
- Faz: Kronik Dönem (Fonksiyonel Yeniden Kazanım)
-
- Güçlendirme Programları: İzometrik, izotonik ve direnç bantlı egzersizler
- Günlük Yaşam Aktiviteleri Eğitimi: Giyinme, tuvalet, beslenme pratiği
- Nöromüsküler Yeniden Eğitim: Spesifik kas gruplarının yeniden aktivasyonu
- Dayanıklılık Çalışmaları: Hafif tempolu yürüyüş, bisiklet ergometresi
- Ağrı ve Bitkinlik Yönetimi: Enerji koruma teknikleri, dinlenme planlaması
Not: Rehabilitasyon süresi hastanın başlangıç fonksiyonel durumu ve iyileşme hızına bağlı olarak değişir.
Guillain-Barre Sendromu’nda Fizik Tedavi Hakkında Sık Sorulan Sorular
1. Guillain-Barre sendromu neden ortaya çıkar?
Genellikle üst solunum yolu veya gastrointestinal enfeksiyonları takiben (örneğin Campylobacter jejuni, sitomegalovirüs) bağışıklık sistemi, sinir kılıfındaki miyelini yabancı madde olarak görüp, saldırır ve sinir iletimini bozar.
2. Belirtiler ne kadar sürede maksimuma ulaşır?
Semptomlar başladıktan sonra çoğu hastada 2–4 hafta içinde en şiddetli noktaya ulaşır, nadiren bu süre 6 haftayı bulabilir.
3. Tedavide plazmaferez mi IVIG mi daha etkilidir?
Plazmaferez (plazma değişimi) ile IVIG (intravenöz immünoglobulin) arasında etkinlik açısından anlamlı bir fark yoktur; hastaya göre tercih edilir.
4. Rehabilitasyon ne zaman başlar?
Klinik olarak stabilite sağlandıktan (genellikle akut immünmodülatör tedaviden 1–2 gün sonra) sonra, hastane yatış döneminde pasif ve solunum egzersizleriyle rehabilitasyona başlanır.
5. Hastalar tam iyileşebilir mi?
Hastaların %70–80’i ayağa kalkacak kadar iyileşir; yaklaşık %60–70’inde semptomlar 1 yıl içinde büyük ölçüde düzelir. Birkaç hastada kısmi güçsüzlük veya yorgunluk kalıcı olabilir.
6. Tekrar etme riski var mıdır?
Recurrens (tekrarlama) riski düşüktür, yıllık %1–5 oranındadır; ilk ataktan sonra nadiren başka bir atak gözlenir.
7. Günlük hayata dönüş süresi ne kadardır?
- Hafif vakalar: 3–6 ay
- Orta-şiddetli vakalar: 6–12 ay
- Ağır vakalar: 12–18 aya kadar fonksiyonel yaklaşım gerekebilir.
8. Evde uygulanabilecek basit egzersizler nelerdir?
- Hafif eklem mobilizasyonu ve germe egzersizleri
- Derin nefes ve solunum kapasitesi çalışmaları
- Destekli bacak ve kol hareketleri
- Oturarak denge egzersizleri (sağa-sola eğilme, öne-arkaya sallanma)
9. Fizik tedavi sırasında nelere dikkat edilmelidir?
- Aşırı yorgunluktan kaçınma: Kalp hızı ve yorgunluk seviyesini izleyin.
- Ağrı eşiğini aşmama: Ağrı varsa egzersizi durdurun veya şiddetini azaltın.
- Düzenli dinlenme araları: Kasların toparlanmasına izin verin.
10. Solunum kasları zayıfladığında neler yapılmalı?
- Derin nefes teknikleri
- Gözetimli solunum fizyoterapisi (postüral drenaj, göğüs fizyoterapisi)
- Gerekirse non-invaziv ventilasyon desteği veya yoğun bakım takibi
Formun Altı
Guillain-Barre sendromu sonrası fizik tedavi ve rehabilitasyon sürecinizde profesyonel destek almak için fizyoterapi ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
Kaynaklar:
- Mayo Clinic
- Cleveland Clinic
- UpToDate
- Türk Nöroloji Derneği
- European Federation of Neurorehabilitation Societies