EKSOZOM – Gençleştirme Tedavisi
Vücudumuz 200 çeşit farklı hücreden oluşur Bunlar içinde ancak kök hücreler diğer hücre tiplerini üretebilme yeteneğine sahiptirler. Bir nevi küçük elçiler olan eksozomlar hedef hücrelere önemli mesajlar taşırlar. 30-200nm çapında çok küçük partiküler yapısı olan eksozomlar hücrenin yaklaşık 1/1000’i boyutundadırlar. Hücreler arasında seyahat ederler ve doku onarımı ve immün modülasyonundan sorumlu büyüme faktörlerini transfer ederler.
Kök hücrelerden salınmakta olan hücre dışı veziküller veya kabarcıklar eksozom olarak adlandırılır. Vücut açısından önemli olan eksozomlar genetik bilgilerden sorumlu hücre dışı parçacıklardır ve hücreler arasında iletişim kurulmasını sağlarlar. Hem yakın hem uzak hücreler arasında hücre içi bilgilerin temel düzenleyicisi ve taşıyıcısı olan eksozomların büyüklüğü 30-150 nanometredir. Hücreler tarafından atılmış, küçük kese şeklindeki bu yapılar sayesinde DNA, RNA ve proteinler bir hücreden diğerine aktarılır.
Eksozomlar hücre içerisine giderek oradaki hatalı ya da eksik olan hücre kısımlarını düzel terek tıpkı gençlik dönemindeki gibi onların çalışmasını sağlar. Eksozom tedavisi hücreleri gençleştiren bir tedavi tekniğidir.
- Leke ve akne skarı tedavileri,
- Saç dökülmesi, egzama ve atopik dermatit
- Estetik amaçlı yüz gençleştirme ve kırışıklıklarda
- Yüzde canlılık ve parlaklık oluşturmak için
- Yüzde su çiçeği, sivilce gibi izlerin tedavisi
Vücutta cilt onarımı, cilt gençleştirme ve iltihabı azaltma gibi konularda eksozomlar işlevsellikleri ile öne çıkarlar. Kök hücre yapıları, yaşlı hücrelerin gençleşmesinden sorumlu olsa da bu hücrelerin vücudun ihtiyacı olan tüm bilgileri sağlayamaması riski vardır. Bu durumda vücudun iyileşme sürecinin desteklenmesi amacıyla eksozom işleviyle yeni bilgi parçaları sağlamak ve tedaviyi çok daha etkin bir hale getirmek mümkündür.
- Kök hücre tedavisinde yararlı etkilerin büyük çoğunluğu, hücre kaynaklı immüno-süpresif, anjiyo-modülatör ve bazı trofik faktörlere bağlıdır.
- Kök hücre kaynaklı ‘’sekretom’un’’ terapötik kullanımı günümüzde hücre bazlı terapiye güçlü bir alternatif olarak durmaktadır.
• Kök hücre kaynaklı sekretom, hücre dışı veziküller (EV) içinde bulunan birçok biyoaktif molekülleri içerir.
SEKRETOM NE İŞE YARAR?
Birçok klinik çalışmada kök hücrelerin etkisinin hücrelerden değil, hücreler tarafından salınan kesecikler, protein molekülleri ve sitokinler gibi diğer maddeler aracı-lığı ile olduğu düşünülmektedir .
Dışarıya salınan bu maddelere genel terim olarak “sekretom” adı verilir. Sekretomun hangi maddelerinin gerçek etkileri tetiklediği hala büyük ölçüde bilinmemektedir.
Ekstraselüler vesikül EV’lerin temel biyolojik işlevi
Tüm ekstraselüler vesikül (EV) lerin temel biyolojik işlevi:
- Hücreden hücreye iletişim kurma
• EV’ler vücudumuzdaki tüm biyolojik sıvılarda bulunur (kan, idrar, anne sütü)
• Eksozomlar nano boyutlarıyla kolayca dokulara nüfuz eder ve tüm hedef hücrelere ulaşır
• Parakrin ve endokrin etkisi vardır
EV’ler (Ekstravesiküller) boyutlarına göre 3 gruba ayrılır;
- Apoptotik cisimler en büyük (>1000 nm)
- Mikro-veziküller (100–1000 nm)
- Eksozomlar (30–200 nm)
Ekzosom Yeni Nesil Hücre Tedavisi
Genç kök hücrelerin saldığı eksozomlar, vücuttaki rejeneratif süreçlerin düzenlenmesinde önemli etkiye sahiptirler. Eksozomlar hücre olmamalarına karşın vücuttaki tüm hücreler arası iletişimde ve hücre gençleşmesinde kritik bir rol üstlenir.
Yaş alma, kronik hastalıklar, çevresel etkenler ve genetik bozukluklar kök hücrelerin diğer hücrelerle nasıl iletişim kurduğuna müdahale ederek iyileşme sürecini bozabilirler. İşte eksozomlar bu iletişim süreçlerinin düzenlenmesinde kritik bir rol oynadığı için yeni nesil hücresel tedavilerden biridir.
Eksozom 50 farklı büyüme faktörü içeren 3 farklı sitokin içerir. (hücrelerin birbirleriyle iletişimini sağlayan protein ve peptidler)
Eksozom hastadan karın yağı ya da kemik iliği almaya gerek kalmadan uygulanan bir işlemdir.
Diğer kök hücre yöntemlerine göre pratik olup laboratuvar ortamında çoğaltılmış kök hücrelerin salgılarını içeren bir tedavidir.
Böylece uygulama yapılan bölgede onarıcı hücreler adeta yeni baştan kodlanarak daha doğru bir onarım yapması sağlanır.
Kas ve İskelet Sistemi Hastalıklarında Ekzosom
Eksozomlar hücrelerin binde biri boyutunda olmasına karşılık etki ettikleri hücrelerin fonksiyonlarını güçlendirir ve hücrenin onarımında rol oynarlar. Bu kapsamda onaracakları hücreye DNA, RNA, büyüme faktörleri ile amino asitleri iletirler. Ortopedik yaralanmalar ile çeşitli dejeneratif hastalıkların tedavisine ek olarak yaşlanma karşıtı özelliği nedeniyle de eksozom tedavisinden sıklıkla faydalanılır.
Ekzosom Soğuk Zincirde Taşınmalı
Eksozom tedavisinde kullanılacak olan ürünlerin soğuk zincirde taşınması ve açıldıktan sonra bekletilmeden kullanılması gerekir. Eksozom tedavisine başlanmadan önce uygulama bölgesine lokal anestezi etkili krem sürülerek etki etmesi beklenir. Daha sonra enjeksiyon gerçekleştirilir. Lokal anestezinin etkisiyle acı ya da ağrı hissedilmez.
Eksozom’un yoğun konsantrede olması gereklidir
Eksozom tedavisinin başarılı olması için enjekte edilen eksozomların yoğun konsantre de olması gereklidir. Eksozom tedavisi kapsamında uygulama bölgesine enjekte edilen yoğun karışımın içerisine Q enzim, mineral, peptid, 50 civarında büyüme faktörü amino asit ve vitamin gibi bileşenler yer alır. Eksozom tedavisi kapsamında enjekte edilecek karışımın dozajı her hasta özelinde tedavi bölgesinin ihtiyaçlarına ve tedavi planına göre belirlenir.
Eksozom kolay bir tedavidir
Eksozom tedavisi hasta açısından son derece rahat bir uygulamadır. Hastanın günlük yaşamında herhangi bir değişiklik söz konusu değildir. Enjekte edilen doza bağlı olmak kaydıyla tedaviyle birlikte fibroblast hücre çoğalımının %80’e kadar, elastin sentezi 3 ve kolajen sentezinin 6 katına kadar çıkması mümkündür.
Eksozom Elde Edilmesi
DNA, RNA, amino asitler ve yüzlerce büyüme faktörü eksozom tedavisinde kullanılan eksozomların içerisinde yer alır. Kök hücrelerden eksozom elde edilmesi için öncelikle kültürde yer alan kök hücreler büyütülür. Daha sonra eksozomlar kültürde yetiştirilen kök hücrelerin içinde yer aldığı sıvı ortamdan arındırılır. Bir sonraki adımda kök hücrelerden kurtarılır ve saf eksozom elde edilir.
Eksozom Yaşlı Hücreleri Gençleştiriyor
Araştırmalar bize eksozomların pratik işlevselliği hakkında çok değerli fikirler vermiştir. Eski bir organizmanın hücrelerini genç bir organizmanın hücrelerine maruz bırakarak, genç kök hücrelerden gelen eksozomların yaşlı hücreleri gençleştirmekten sorumlu olduğunu gösterilmiştir. Bu iyileşme mekanizması artık rejeneratif tıpta da kullanılmaya başlamıştır.
Eksozomun Kök Hücreye Benzer Rejeneratif Etkisi
Dejeneratif hastalıklar, dokuları veya organları etkileyen sürekli hücre bozulmasından kaynaklanırlar. Kök hücreler genellikle hücrelerin gençleşmesinden sorumlu olsalar da, bazı dış faktörler bu işlevi engelleyebilirler. Dışarıdan sağlanan eksozomlarla kök hücrelerin işlevlerini desteklemek suretiyle, iyileşme ve yenilenme sürecinin hızlanması mümkündür.
Eksozomlar Aşırı Reaktif Bağışıklık Sistemini Sakinleştirir
Eksozomlar, protein ve hücrelerin düzgün çalışması için ihtiyaç duyduğu değerli genetik hücre bilgilerine sahiptir. Kök hücreden türetilmiş eksozomların bu bilgileri NK (Katil hücreler) ve T-Regülatör (Yardımcı) hücrelere aktarılmasına yardımcı olduğu gösterilmiştir. Böylece, aşırı reaktif bir bağışıklık sisteminin sakinleştirilmesine ve koordineli bir şekilde yanıt verecek şekilde modüle edilmesine yardımcı olur.
Eksozomların içinde neler var?
- 50 farklı büyüme faktörü;
Hyaluronik asit sentezi
Dermal yenilenmenin uyarılması
Fibroblast sayısında artış
Hücre bölünme hızında artış
Epidermal yenilenme sağlar. - 3 farklı anti-enflamatuvar sitokin
Yara iyileşmesi
Lazer sonrası cildin yatıştırılması
Cildin bariyer fonksiyonunun geri kazandırılması - Cilt yenileneyen 96 çeşit mRNA
Anti enflamatuvar etki
Anti-aging etki
Cilt lekelerinin giderilmesi
Epidermal Rejenerasyon - Cildi yenileyen 184 protein
Yara iyileşmesi
Anti-apopitoz (hücre ölümü engellenmesi)
Epidermal Rejenerasyon,
Elastisite(Kollajen- Elastin sentezi)
Eksozom Etki Mekanizması
Bir takım genetik bilgileri, proteinleri ve reseptörleri hücreler arasında aktararak hücre davranışını değiştirirler. Bu özellikleri sayesinde hücre çoğalmasında ve doku yenilenmesinde etkili olurlar. İnflamatuar proteinleri baskılayıp, anti-inflamatuar proteinleri ise uyararak inflamasyonu azaltırlar. Fibroblast, endotel hücreleri, keratinosit ve spesifik endojen progenitör hücrelerin (ata hücreler) çoğalmasını ve hasarlı bölgeye göç etmesini uyararak rejenerasyonu sağlarlar.
Exosomlar doza bağlı olarak Fibroblast hücre çoğalımını %80’e kadar artırabilmektedir. Eksozomlar, Kollajen sentezini doza bağlı olarak 6 katına çıkarabilir.Eksozom, Elastin sentezini doza bağlı olarak 3 katına çıkarabilir.
Yapılan çalışmalarda; mezenkimal kök hücrelerden elde edilen eksozomların, hastalık ya da yaralanma sonucu hasar görmüş dokularda meydana gelen apoptozu (programlanmış hücre ölümü) azalttığı gösterilmiştir. Normal çapraz kolajen bağ yapısını artırarak doku yenilenmesini sağlarlar. Yara izlerinde azalma sağlayarak normal dokuya daha yakın bir iyileşme sağlarlar.
Eksozom Nasıl Elde Edilir?
Yeni doğan göbek bağı dokusundan elde edilen hücreler özel kültür kaplarında hücrelere özgü besiyeri ile birlikte çoğaltılmaktadır. Çoğaltılan hücrelerin kültür ortamından ölü hücre artıkları uzaklaştırılır. Ön işlem basamaklarından sonra yüksek hızda döndürme (ultrasantrifüj) ile eksozomlar izole edilir. Elde edilen eksozomlar kalite kontrol testlerinden geçtikten sonra ürün haline getirilmekte ve uygun koşullarda saklanmaktadır.
Ekzosom’un etkisi ne zaman görülür?
Eksozom tedavisinin etkisinin görülmesi için hücrelerin kendi kendini yenileme sürecini tamamlaması beklenmelidir. Bu sürecin hangi zaman diliminde tamamlanacağı ve eksozom tedavisi sonuçlarının ne zaman görüleceği hasta özelinde yaş, tedavi edilmek istenen sorunun derecesi ve hastanın mevcut sağlık durumu gibi etkenlere bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Bunun en önemli nedeni, yaş almayla birlikte çeşitli faktörlere bağlı olarak vücudun kök hücre sinyallerine daha yavaş yanıt vermeye başlamasıdır. Vücudun kendi kendini onarması için belirli bir zaman geçmesi gerekir. Bu nedenle eksozom tedavisi sonuçlarının ortaya çıkması için yaklaşık 3 aylık bir süre beklenmesi gerekir.
Eksozomların Avantajları
- Embriyonik kök hücre kullanımında çok küçük olasılık da olsa tümör gelişme riski vardır ancak eksozomların çoğalma özelliği bulunmadığından böyle bir risk söz konusu değildir. Bu nedenle eksozom tedavisinin son derece güvenli olduğu bilinmelidir.
- Doku reddine sebep olmazlar. Allojenik kullanım için uygundurlar.
- Eksozomlar, hücre değildir ve boyut olarak da hücreden daha küçüktür.
- Erişkin kök hücrelerden en önemli farkı yeni doğandan elde edilmesidir.
- Ayrıca içerdikleri çok daha fazla büyüme faktörü sayesinde klinik ve estetik kullanımda yüksek potansiyele sahip olmalarıdır.
- Protein içerikli oldukları için uygun koşullar sağlandığında ana yapısı bozulmadan daha uzun süre dayanabilirler.
- Elde edilmesi sırasında herhangi bir cerrahi işlem gerektirmediği için otolog tedavilerden üstün bir üründür.
- Doğrudan enjekte edilebilen bir şişede gelirler. Bu sayede komplikasyon olasılığı hiç yoktur.
- Damar içi, kas içi, lokal ya da cilde enjekte edilerek uygulanabilirler.
Eksozomların Özellikleri
Eksozomlar, farklı hücre tipleri arasındaki iletişimi koordine ederek, doku hasarı ve onarım yanıtları dahil olmak üzere birçok fizyolojik ve patolojik sürece dahil olur. Nükleik asitleri, proteinleri veya lipitleri hedef hücrelere aktaran farklı hücre tipleri arasında vektör görevi görürler ve hedef hücrelerin fenotipinde ve fonksiyonunda değişikliklere neden olurlar. Eksozomlarda 41.860’tan fazla protein, 7.540 RNA ve 1.116 lipit molekülü tanımlanmıştır.
Eksozomlar dolaşım sistemi aracılığıyla vücutta dolaşabilir ve kan-beyin bariyerini ve diğer dokuları geçerek hedef hücreler tarafından alınabilir.
Bu hücre dışı sinyaller eksozomlardan alıcı hücrelere 2 yolla iletilir:
- Reseptör-ligand bağlanması
- Membran füzyonu
Eksozomların Bileşimi
Eksozom, bir RNA eksonükleaz olarak işlev gören birçok proteinden oluşan bir komplekstir. Ökaryotik organizmaların hücrelerinde RNA’nın parçalanmasında önemli bir role sahiptir. rRNA, snRNA, snoRNA olgunlaşması, RNA kalite kontrolü ve hücre içi mRNA bozulması için önemlidir. İnsan eksozomu, “çekirdek” olarak adlandırılan 9 alt birim ve bazı yardımcı proteinler içerir; Esas olarak ekzonükleazlar, helikaz veya RNA bağlayıcı proteinlerden ibarettir.