Boyunda şişlik neden olur?

Boyunda şişlik; en sık lenf bezi iltihabı, viral-bakteriyel enfeksiyonlar, tiroit nodülleri, tükürük bezi taşları, doğuştan kistler ve nadiren tümörler veya lenfoma gibi nedenlerle gelişir. Ağız, burun, geniz, bademcik, kulak, gırtlak, ses telleri ve diş kaynaklı iltihaplar lenf bezlerini büyütür. Bazı durumlarda akciğer ya da mide kaynaklı sorunlar da boyunda reaktif büyümeye yol açabilir. Şişliğin süresi, hassasiyeti, eşlik eden ateş, kilo kaybı veya gece terlemesi gibi belirtiler tanıda yol göstericidir.

Belirtiler nelerdir ve ne zaman doktora görünmeli?

Ağrılı, hassas ve kısa sürede ortaya çıkan şişlikler çoğunlukla enfeksiyonlara bağlıdır. Şişliğin iki haftadan uzun sürmesi, hızla büyümesi, sert-fikse olması, açıklanamayan ateş veya kilo kaybı eşlik etmesi durumunda KBB veya ilgili branşa başvurulmalıdır.

Boyunda görülen kitlelerin yaygın nedenleri şunlardır:

Lenf bezi iltihabı (lenfadenit): Üst solunum yolu enfeksiyonları, diş apseleri ve cilt enfeksiyonları sonrası sık görülür; genelde ağrılıdır.

Viral ve bakteriyel enfeksiyonlar: Mononükleoz, sitomegalovirüs, tüberküloz gibi enfeksiyonlar kalıcı ya da yaygın lenf bezı büyümelerine yol açabilir.

Tiroit nodülleri ve guatr: Tiroit bezindeki nodüller boyunda kitle hissi yaratabilir; çoğu iyi huyludur ancak değerlendirme gerekir.

Tükürük bezi taşları ve iltihabı: Kulak önü (parotis) ve çene altı bezlerinde ağrılı şişlik yapabilir; yemek sırasında artabilir.

Kistler (brankiyal kist, tiroglossal kist): Genellikle çocukluk veya genç erişkinlikte fark edilir; enfekte olduğunda hızla büyür.

Tümörler ve lenfoma: Nadir görülen ancak dışlanması gereken nedenlerdir; şişliğe yutma güçlüğü, ses kısıklığı gibi bulgular eşlik edebilir.

Tanı nasıl konur?

KBB muayenesinde endoskopi ile burun, geniz, gırtlak ve ses telleri değerlendirilir. Gerekirse boyun ultrasonu, MR/BT gibi radyolojik görüntüleme yapılır. Kan testleri, enfeksiyon belirteçleri ve lenfoma şüphesinde ileri hematolojik incelemeler istenebilir. Muayene ve görüntüleme şüpheli ise ince iğne aspirasyon biyopsisi veya eksizyonel biyopsi ile patolojik tanı konur.

Nasıl tedavi edilir?

Tedavi altta yatan nedene göre planlanır. Enfeksiyon kökenli boyunda şişlik için önce enfeksiyon tedavi edilir, ardından lenf bezlerinin gerilemesi izlenir. İyi huylu kistler veya semptom veren tükürük bezi taşlarında cerrahi gerekebilir. Tiroit nodüllerinde endokrin ve KBB iş birliğiyle takip veya girişim uygulanır. Tümör saptanırsa tedavi, yayılım durumuna göre cerrahi, radyoterapi ve/veya kemoterapi protokolleriyle yürütülür. Lenfoma için hematoloji kılavuzlarına uygun tedavi protokolü uygulanır.

Önlenebilir mi?

Diş ve ağız hijyenine dikkat etmek, üst solunum yolu enfeksiyonlarını geciktirmeden tedavi ettirmek, sigara ve alkolü sınırlamak yararlıdır. Evde ılık kompres ve yeterli sıvı alımı rahatlatıcı olabilir; ancak kalıcı veya büyüyen boyunda şişlik mutlaka hekimce değerlendirilmelidir.