Ayak ve Ayak Bileği Cerrahisi

Ayak ve ayak bileği cerrahisi, yürüme ve dengeyi etkileyen kemik, eklem, tendon ve sinir sorunlarının tanı ve tedavisiyle ilgilenen bir ortopedi üst uzmanlık alanıdır. Ayak ve ayak bileği cerrahisi erken tanı ve kişiye özel planlama ile ağrıyı azaltmayı, fonksiyonu artırmayı ve yaşam kalitesini iyileştirmeyi hedefler.

Ayak ve ayak bileği cerrahisi nedir?

Ayak ve ayak bileği cerrahisi, travma, dejenerasyon, doğuştan şekil bozuklukları ve spor yaralanmalarına bağlı sorunların kapsamlı tedavisini sunar. Bu alan, konservatif tedavilerden ileri düzey rekonstrüktif cerrahiye kadar geniş bir yaklaşım içerir.

Belirtiler ve ilk uyarıları erkenden tanımak, kalıcı eklem hasarı ve uzun süreli ağrının önüne geçmeye yardımcı olur.

• Yürürken/koşarken artan ayak veya ayak bileği ağrısı
• Şişlik, kızarıklık, ısı artışı
• Sertlik, sabah tutukluğu, hareket kısıtlılığı
• Takılma, kilitlenme, instabilite (boşalma hissi)
• Topukta batma, ön ayakta yanma/uyușma, deformite (halluks valgus vb.)

Risk Faktörleri

Risk faktörlerini bilmek, korunma ve erken başvuru için yol göstericidir.

• Aşırı yüklenme, tekrarlayıcı aktiviteler ve uygun olmayan ayakkabı
• Obezite, diyabet, romatizmal hastalıklar
• Düz tabanlık (pes planus) veya yüksek kavis (pes cavus) gibi biyomekanik sorunlar
• Sigara kullanımı ve yetersiz kas–tendon esnekliği
• Önceki kırık/çıkıklar, bağ yırtıkları ve spor yaralanmaları

Sık Görülen Ayak ve Ayak Bileği Sorunları

Sık görülen sorunları tanımak, doğru tedaviye hızlıca ulaşmanıza yardımcı olur.

• Ayak bileği burkulması ve kronik instabilite
• Aşil tendiniti ve kısmi/tam kopma
• Plantar fasiit (topuk dikeni)
• Halluks valgus (bunyon), halluks rijidus
• Çekiç parmak, çarpık parmak deformiteleri
• Tibialis posterior yetmezliği, düztabanlık
• Stres kırıkları, osteokondral lezyonlar
• Sinir sıkışmaları (tarsal tünel) ve nöromalar (Morton nöroması)

Tanı Yöntemleri

Tanı yöntemleri, ağrının kaynağını netleştirerek doğru ve güvenli tedaviyi planlamayı sağlar.

• Ayrıntılı öykü, fizik muayene, yürüme ve ayak basış analizi
• Röntgen ile kemik hizalanması ve eklem aralığı değerlendirmesi
• Ultrason ve MRG ile bağ, tendon ve kıkırdak yapılarının görüntülenmesi
• Gerekli olgularda BT, laboratuvar testleri ve ayak taban basınç analizi

Tedavi Seçenekleri

Tedavi seçenekleri, şikâyetin şiddeti, aktivite düzeyi ve hedeflerinize göre basamaklı biçimde planlanır.

Konservatif Yaklaşımlar

Konservatif yaklaşımlar, cerrahi gereksinimi azaltmayı ve iyileşmeyi desteklemeyi amaçlar.

• Aktivite düzenleme, istirahat–buz–kompresyon–elevasyon (RICE)
• Ortez, tabanlık (ortezli biyomekanik düzeltmeler) ve uygun ayakkabı seçimi
• Fizik tedavi, manuel terapi, denge–propriyosepsiyon egzersizleri
• İltihap azaltıcı ilaçlar, topikal tedaviler
• Seçilmiş olgularda enjeksiyon (kortikosteroid/PRP vb.)*

Cerrahi Yaklaşımlar

Cerrahi yaklaşımlar, konservatif yöntemlere dirençli veya yapısal bozukluğu belirgin olgularda düşünülür.

• Artroskopik girişimler (eklem içi gevşek cisim, bağ onarımı, impingement)
• Bağ rekonstrüksiyonları (kronik ayak bileği instabilitesi)
• Osteotomiler ve eklem hizalama düzeltmeleri
• Halluks valgus, çekiç parmak ve ön ayak deformitesi cerrahileri
• Tendon onarımları/transferleri, topuk dikenine yönelik işlemler
• İleri artritte artrodez (eklem dondurma) veya seçilmiş olgularda protez

* Tedaviler hekiminizin endikasyonuna göre planlanır; her işlem herkes için uygun olmayabilir.

Cerrahi Hazırlık ve İyileşme

Cerrahi hazırlık ve iyileşme adımlarını bilmek, komplikasyon riskini azaltır ve dönüş sürecini kısaltır.

• Ameliyat öncesi: Görüntüleme, laboratuvarlar, kronik hastalık optimizasyonu, sigaranın bırakılması
• Ameliyat sonrası: Ağrı kontrolü, yara bakımı, buz ve elevasyon, yük verme protokolü
• Rehabilitasyon: Kademeli hareket aralığı, güçlendirme, denge–propriyosepsiyon eğitimi
• İşe/spora dönüş: Operasyon tipine göre haftalar–aylar içinde, hekim onayıyla

Ergonomi ve Yaşam Tarzı Önerileri

Ergonomi ve yaşam tarzı düzenlemeleri, nüksü önler ve tedavinin etkinliğini artırır.

• Kilo yönetimi ve düzenli düşük darbeli egzersiz (yüzme, bisiklet, yürüyüş)
• Zemine ve aktiviteye uygun spor ayakkabısı, aşınmış tabanı zamanında yenileme
• İşyeri ergonomisi: Ayakta uzun kalınan işlerde molalar, esneme rutini
• Ayak bakımında günlük kontrol, nasır–tırnak sorunlarının erken yönetimi

Evde bakım ve egzersizler, profesyonel tedaviyi destekleyerek iyileşmeyi hızlandırır.

• Aşırı ağrıyı provoke etmeyen germe ve güçlendirme (baldır–Aşil, peroneal, tibialis posterior)
• Denge yastığı üzerinde propriosepsiyon çalışmaları
• Akut dönemde 10–15 dakikalık buz uygulamaları, elevasyon
• Uzun yürüme/koşu öncesi ısınma, sonrası soğuma–esneme rutini

Ne zaman doktora başvurmalı?

Ne zaman doktora başvurulacağını bilmek, ilerleyici hasarı önlemek için kritiktir. Ani şişlik ve şekil bozukluğu, üzerine basamama, gece uykudan uyandıran ağrı, ateşle seyreden kızarıklık, travma sonrası kalıcı ağrı veya uyuşma durumunda ortopedi değerlendirmesi gerekir.