AĞRILARA PAYDOS
VİTAMİN VE MİNERALLER
İnsan hayatında vitamin ve bazı minerallerin yaşamsal önemi vardır. Bunların eksikliği kadar fazlalığı da sorun oluşturabilir. Bazı hastalıklar sadece vitamin veya mineral eksikliğinden kaynaklanabilir. Bu nedenle, konunun herkes tarafından tüm açıklığıyla bilinmesi yararlıdır. Son yıllarda dünyada ve ülkemizde vitamin çılgınlığı yaşanmaktadır. Bu bölümde; bunları hazırlayan nedenler, bu konuyla ilgili bilinmesi gerekenler ve uyarılar yer alacaktır. Öncelikle, vücudun vitamin ve mineral gereksinim miktarı, yararları, eksikliğinde ortaya çıkan sorunlar ve hangi besinlerde bulunduğuna değinmek istiyoruz.
| Vitamin/Mineral | Bulunduğu Besinler | Yararları | Eksikliği |
|---|---|---|---|
| A VİTAMİNİ | Karaciğer, peynir, yumurta, yağlı balıklar, süt, yoğurt. | Cildin sağlıklı olması, bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve gözün görme kapasitesinin artması. | Kemiklerin kolay kırılması |
| B3 (Niasin) VİTAMİNİ | Sığır, tavuk eti, tahıl ve mısır unu, yumurta, süt. | Sinir ve sindirim sisteminin sağlıklı çalışması, vücut için gerekli enerjinin üretilmesi. | Ciltte kızarıklık, uzun süre yüksek dozda kullanımda karaciğer tahribatı. |
| B6 VİTAMİNİ | Tavuk, hindi, karaciğer, ekmek, tahıl, yumurta, sebze, soya fasulyesi, yerfıstığı, süt, patates. | Karbonhidrat ve proteinlerden elde edilen enerjinin saklanması, kanda oksijeni taşıyan hemoglobinin oluşması. | Eksikliği olmaz. Fakat, fazla ya da uzun süre kullanımda kol ve bacaklarda hissizlik olabilir. |
| B12 VİTAMİNİ | Et, karaciğer, somon balığı, süt, yumurta ve hamur mayası. | Kandaki alyuvarların üretimi, sinir sisteminin sağlıklı tutulması ve bu nedenle sinir dostu olarak tanınır. | Eksikliği olmaz. |
| C VİTAMİNİ | Brokoli, patates, mandalina, portakal ve kivi. | Hücrelerin korunması, demirin vücutta emilimi. | Karın ağrısı ve ishal. Uzun süreli eksikliğinde skorbüt hastalığı ortaya çıkar. |
| D VİTAMİNİ | Yağlı balıklar, karaciğer ve yumurta. | Diş ve kemikleri sağlıklı tutan kalsiyum ve fosfatın vücutta dengelenmesi. | Kemiklerin zayıflaması. |
| E VİTAMİNİ | Soya ve mısırözü yağı, zeytinyağı, fındık. | Antioksidan vazifesi görür. | Halsizlik, yorgunluk, erken yaşlanma. |
| K VİTAMİNİ | Brokoli, ıspanak, sebze, tahıl, peynir. | Yaraların iyileşmesi, kemiklerin güçlenmesi. | Pıhtılaşma sorunları. |
| BETA KAROTEN | Sarı ve yeşil yapraklı sebzeler, ıspanak, havuç, kırmızı biber, kavun ve kayısı gibi sarı meyveler. | Cildin sağlıklı olmasını sağlayan A vitaminine dönüşür, enfeksiyonlara karşı bağışıklık sistemini güçlendirir. | Sigara içenlerde akciğer kanseri riskini artırır. Fazla alınması durumunda da kanser riskini yükseltir. |
| KROM | Et, buğday ekmeği, hububatlar ve baharat. | Gıdalardan aldığımız enerji miktarını etkiler. | Bilinmiyor. |
| MANGANEZ | Ekmek, fındık, tahıl, bazı yeşil sebzeler ve çay. | Vücuttaki yararlı enzimlerin çalışmasını hızlandırır. | Uzun süre fazla dozda alınırsa sinir tahribatı, yorgunluk ve depresyon yapar. |
| FOSFOR | Kırmızı et, balık, kümes hayvanları, ekmek, pirinç ve yulaf. | Kemik ve dişlerin güçlenmesi. | İshal ve karın ağrısı, uzun süreli alımında kemiklerdeki kalsiyum miktarının azalmasına yol açabilir. |
| ÇİNKO | Et, kabuklu deniz mahsulleri, süt, peynir, ekmek, tahıl ürünleri. | Yeni hücre ve enzim oluşumu, karbonhidrat, yağ ve proteinin işlenmesi, yaraların iyileşmesi. | Anemi ve kemik dokusunun zayıflamasına yol açar. |
| KALSİYUM | Süt, peynir ve türevleri, yeşil yapraklı sebzeler, fındık, ekmek, sardalya balığı. | Kemik ve dişlerin güçlenmesi, kas kasılmalarının düzenlenmesi, kanın pıhtılaşması. | Karın ağrısı ve ishal, kramplar. Uzun süren eksikliğinde metabolik birçok hastalığı tetikler. Özellikle osteoporoza yol açar. |
| DEMİR | Madensuyu, karaciğer, et, fasulye, fındık, kuru meyveler, tahıllar, koyu yeşil yapraklı sebzeler. | Oksijeni vücutta dolaştıran alyuvarların bileşiminde yer alır. | Kabızlık, mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve halsizlik (anemi). |
| BİYOTİN | Böbrek, karaciğer, yumurta, kurutulmuş meyveler. | Alınan gıdanın enerjiye dönüşmesi. | Bilinmiyor |
| BOR | Yeşil sebzeler, meyve ve fındık. | Vücudun glukoz, yağ, östrojen ve mineralleri kullanmasını sağlar. | Sperm hareketlerini yavaşlatır. |
| BAKIR | Fındık, kabuklu deniz mahsulleri ve sakatatlar. | Çocuk ve beyin gelişimi ile bağışıklık sisteminin güçlenmesi, kemiklerin güçlenmesi, alyuvar ve akyuvar oluşumuna katkı verir. | Mide ağrısı, akciğer ve böbreklerde tahribat yapar. |
| FOLİK ASİT | Yeşil yapraklı sebzeler, brokoli, bezelye, nohut, portakal ve muz. | Sağlıklı alyuvar oluşumu sağlar, sinir iletimi bozukluklarını azaltır. | Sinir sisteminde harabiyet, yaşlılarda B12 emiliminin zorlaşması. |
| İYOT | Deniz balıkları, kabuklu deniz mahsulleri, tahıl, hububat, süt. | Hücreleri sağlıklı tutması. | Tiroid bezlerine etki, kilo alımı. |
| MAGNEZYUM | Ispanak, fındık, ekmek, balık, et ve süt ürünleri. | Kemiklerin güçlenmesi. | İshal, halsizlik ve kemik azlığı. |
| MOLIBDEN | Bezelye, brokoli, ıspanak, karnabahar, fındık, yulaf. | Genleri üretip onaran enzimlerin harekete geçmesine yardımcı olur. | Eklemlerde ağrı. |
DESTEKLER
Normal koşullarda vücut için alınması şart olmayan bazı elementlerin ortaya çıkan yeni durum nedeniyle alınması şart olabilir. Örneğin eklemlerde meydana gelen yıpranma durumlarında, yaşlanmanın geciktirilmesi ve uyku sorunlarının çözümünde bazı desteklere gereksinim duyulabilir. Bunlar; antioksidanlar, melatonin, ginko biloba, glukozamin türevleri, hücre düzeyinde enerji artırıcı gibi bazı doğal kaynaklardan elde edilmiş veya kimyasal katkılarla zenginleştirilmiş bileşiklerdir.
İnsan yaşlandıkça dokular ve hücrelerde oksidasyon (paslanma) hızlanır. Buna karşı koyacak doğal antioksidan sistemi yaşlanmada görevini tam olarak yapamaz. Oksidasyon başladıktan sonra tamamen paslanmaya yüz tutan bir makine gibi vücutta damarlar daralır, organlar ve onların fonksiyonları giderek işlevlerini yitirmeye başlar. Gerçi vücudumuzda bu serbest radikallerle mücadele eden doğal antioksidanlar vardır. Glutatyon peroksidaz, hidrojen peroksit, nitrik oksit ve özellikle superoksit dismutaz bunlara örnektir. Bu maddeler sigarada, güneşte fazla kalmada, radyoaktif maddelerle yakınlaşmada, yüksek enerji elde etmek için bazı besinlere başvurma sırasında ortaya çıkarlar.
Gerçekten başta büyük şehirlerimizdeki kadınlar arasında gençlik hapları adı altında satılan çeşitli vitamin ve desteklerin kullanımıyla ilgili düpedüz bir çılgınlık yaşanmaktadır. Aslında bunların tedavi edici değeri sınırlıdır. Olsa olsa, ancak koruyucu etkilerinden bahsedilebilir. Tüm dünyada reçetesiz olarak satılan bu gibi ilaçlar Amerika’da bulunan ve hemen tüm dünyanın kabul ettiği bir kurum olan FDA’nın onay verdiği ilaçlar içerisinde bu gibi vitamin, mineral ve farklı madde karışımları kesinlikle yoktur. Bu konuda bir başka hata da eczanelerde satılan bu tür ilaçlar bütçeleri altüst edecek kadar pahalı olduğundan bunun yerine tezgahlarda satılan kaçak olduğu iddia edilen daha ucuz haplara yönelinmesidir.
Bunların kullanılmasına karar vermek için mutlaka hekim tavsiyesi almak gereklidir. Çevrede bu gibi ithal ilaç ve destekleri kullanan kişilerin çokluğu karşısında bunları almayanlarda neredeyse kendi sağlığına ilgisiz kalma şeklinde suçluluk kompleksi bile oluştuğuna şahit olmaktayız. Dünyada bu ilaçların tüketimi giderek yaygınlaşmakta fakat kullananların beklentileri ile alınan sonuçlar kesinlikle örtüşmemektedir.