Omurilik Yaralanması Rehabilitasyonu nedir?

Omurilik yaralanması rehabilitasyonu, hastanın kalan sinir fonksiyonlarını en üst düzeye çıkararak bağımsızlığı ve yaşam kalitesini artırmayı amaçlayan uzun soluklu bir süreçtir. Hedefe ulaşmak için robotik teknolojilerden geleneksel fizyoterapiye, solunum desteğinden psikososyal danışmanlığa kadar geniş bir yelpaze kullanılır.

Omurilik Yaralanmasının Türleri ve Rehabilitasyona Etkisi

Tam (komplet) ve kısmi (inkomplet) lezyonlar, rehabilitasyon hedeflerini ve iyileşme potansiyelini belirleyen temel faktörlerdir. Kısmi lezyonlarda sinir ağlarının kısmen korunması, nöroplastisite (beyin esnekliği) tabanlı tedavilere daha iyi yanıt alınmasını sağlar.

Rehabilitasyonun Temel Hedefleri

Bu programlar; hareket, duyu, otonom fonksiyonlar, solunum kapasitesi ve psikolojik iyilik hâli alanlarında iyileşme sağlar. Tedavi planı objektif değerlendirmelerle kişiselleştirilir.

Değerlendirme ve Kişiye Özel Planlama

Başlangıçta nöro-ortopedik testler, kas kuvveti ölçümleri, basınç yarası riski analizi ve bağırsak-mesane günlüğü tutulur. Elde edilen veriler; cihaz seçiminden egzersiz yoğunluğuna kadar tüm süreci şekillendirir.

Yürüme Robotu

Yürüme robotunda yüksek tekrarlı, simetrik adım döngüleri sayesinde serebral ve spinal nöroplastisiteyi tetikler. Dinamik ağırlık desteği ve sensör tabanlı geri bildirim, hem tam hem de kısmi yaralılarda yürüme paternini yeniden öğretir.

Askıda Yürüme Sistemi

Bant üzerinde parsiyel vücut ağırlığı boşaltılarak güvenli erken mobilizasyon olanağı sunar.

Tilt Table ile Ayağa Kaldırma Eğitimi

Ortostatik hipotansiyon riskini azaltırken, kemik mineral yoğunluğu kaybını yavaşlatır; ayrıca periferik dolaşımı uyarır.

Oturma ve Gövde Denge Eğitimi

Gövdedeki derin stabilizatör kasları hedefleyen egzersizler, denge cihazları ve sanal gerçeklik (VR) platformları ile zenginleştirilir. VR, motivasyonu artırıp hatalı postürü gerçek zamanlı düzeltmeye imkân tanır.

Üst Ekstremite ve El-Kol Rehabilitasyonu

El-kol robotları tekrarlı kavrama-bırakma döngüleriyle serebral korteks aktivitesini artırır. CPM cihazları omuz ve dirsek eklem hareket açıklığını korur. Yüzeyel-derin elektroterapi (FES dâhil) kas atrofisini yavaşlatır, seçici kas kasılmasını teşvik eder.

Ortezleme

Ortezleme, omurilik yaralanması sonrası erken mobilizasyonu desteklemek ve kas-eklem deformitelerini önlemek için kritik bir basamaktır. Alt ekstremite ortezleri ayakta duruşu güvenli kılarken, gövde için kullanılan korseler omurga stabilitesini koruyup oturma dengesini artırır.

Hidroterapi (Havuz İçi Egzersizler)

Suyun kaldırma kuvveti, eklemlere binen yükü düşürerek ağrısız mobilizasyon sağlar. Termal etki spastisiteyi azaltır, kalp-akciğer dayanıklılığını artırır.

Bağırsak ve Mesane Eğitimi

Planlı kateterizasyon, idrara çıkma günlüğü, lif-sıvı düzenlemesi ve rektal stimülasyon teknikleriyle otonom işlevler yeniden eğitilir. Elektromanyetik stimulasyon ve biyo-feedback cihazları son yıllarda sıklıkla kullanılmaktadır.

Solunum ve Kardiyovasküler Kondisyon Programı

Yüksek lezyonlu hastalarda yardımcı öksürük teknikleri, nefese yönelik kas eğitimi ve bisiklet programları, solunum enfeksiyonu riskini belirgin olarak azaltır.

Basınç Yarası Önleme ve Deri Bakımı

Basınç dağıtıcı yastık/materyal kullanımı, iki saatte bir pozisyon değişimi ve günlük cilt kontrolü, devre dışı kalan duyusal geri bildirimi telafi eder.

Psikososyal Destek ve Hasta Eğitimi

Depresyon, anksiyete ve kronik ağrı yönetimi için bilişsel davranışçı terapi; aile eğitim oturumları ve akran destek grupları, uyum sürecini hızlandırır.

Multidisipliner Ekip Yaklaşımı

Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı, fizyoterapist, nörolog, ergoterapist, üroterapist, psikolog, diyetisyen koordineli çalışır; felç rehabilitasyonundan aktarılan modeller (ör. nörogelişimsel terapi, sanal gerçeklik destekli denge eğitimleri) bu hastalar için uyarlanır.