Topuk dikeni nedir?
Topuk dikeni, bir kişinin ayağının alt tarafında oluşabilen kemiksi bir çıkıntıdır. Kalkaneal mahmuzlar veya osteofitler olarak da bilinirler.
Topuk dikenleri sivri, kancalı veya raf benzeri olabilir. Topuk dikeninin çıkıntısı topuğun altından kemere (ayağın ortasına) doğru uzanır. Ayağın bu bölgesine plantar fasya denir.
Topuk dikeni belirtileri arasında keskin veya donuk şekilde hissedilebilen ağrı bulunur. Kişi ayrıca etkilenen bölgeden yayılan ısı da hissedebilir.
Röntgende görüldüğünde, topuk dikeni yarım inç uzunluğa kadar olabilir. Röntgen, şüpheli bir topuk dikenini doğrulayamazsa, doktorunuz bu duruma “topuk dikeni sendromu” diyebilir.
Topuk dikeni bağımsız olarak ortaya çıkabilir veya altta yatan bir sağlık durumuyla ilişkili olabilir. İnsanlar genellikle topuk dikeninin topuktaki herhangi bir ağrının nedeni olduğunu varsayarlar, ancak diğer faktörler de topuk ağrısına neden olabilir.
Topuk dikeni belirtileri nelerdir?
Aşağıdaki belirtiler topuk dikenini işaret edebilir:
- Sabah kalktığınızda topukta bıçak saplanır gibi keskin bir ağrı
- Günün geri kalanında topukta donuk bir ağrı
- Topuğun ön tarafında iltihaplanma ve şişlik
- Etkilenen bölgeden yayılan ısı
- Topuğun altında küçük, kemik benzeri görünür çıkıntı
- Topuğun alt kısmında çıplak ayakla yürümeyi zorlaştıran hassa nokta
Bu belirtiler yaşadığında çıkıntıyı röntgende görmek, kişinin topuk dikeni olduğundan emin olmanın tek yoludur.
Topuk dikeni olan herkes bu belirtilerin hepsini yaşamaz ya da hiçbirini de yaşamayabilir. Başka bir nedenle röntgen çekildiğinde topuk dikeni olduğu fark edilebilir.
Topuk dikenin sebebi nedir?
Topuk dikeni, uzun süreli kas ve bağ zorlanmasının topuktaki yumuşak dokuları yıpratmasıyla oluşur. Topuk kemiğini kaplayan zarın yırtılması da bir nedendir.
Topuk, yaşla birlikte daha savunmasız hale gelebilir. 2015’te yapılan bir topuk ağrısı incelemesinde, kişiler yaşlandıkça topuktaki pedlerin aşındığı ve şok emilimi sağlayamadığı belirtilmiştir.
Zamanla, topuk altında kalsiyum birikintileri oluşabilir. Bu birikintiler, topuk dikenini oluşturan kemik çıkıntıları oluşturur.
Topuk dikeni oluşma riskini neler arttırır?
Topuk dikeni için risk faktörleri şunları içerir:
- Atletik aktiviteler: Koşma ve zıplama, topuğu ve ayak kemerini aşındırabilir.
- Sert yüzeylerde aktivite: Sert yüzeylerde sık sık yürümek, koşmak veya zıplamak topuğu aşındırabilir.
- Topuk travması: Topuğun morarması ve onu kaplayan zarın yırtılması topuk dikenine yol açabilir.
- Yaşlanmak: 2008 tarihli bir çalışma, topuk dikeninin yaşlı erkeklerde ve kadınlarda yaygın olduğunu bulmuştur.
- Kadın olmak: 2014 tarihli bir çalışma, topuk dikeninin kadınlarda erkeklerden daha yaygın olduğunu göstermiştir.
- Aşırı kilolu olmak: Araştırmacılar, topuk dikeninin obeziteyle ilişkili olduğunu belirtir.
- Uygunsuz ayakkabı: Terlik gibi düzgün oturmayan, desteğini kaybetmiş veya destekleyici olmayan ayakkabıları sık sık giymek topuk dikenine yol açabilir.
- Ayrıca topuk dikenine neden olabilecek bazı altta yatan tıbbi durumlar da vardır:
- Reaktif Artrit (Reiter Hastalığı): Vücudun başka bir yerindeki enfeksiyona tepki olarak gelişen ve sıklıkla eklemleri, gözleri ve idrar yollarını etkileyen bir tür iltihaplı artrittir.
- Ankilozan Spondilit: Zamanla omurların kaynaşmasına neden olabilen bir iltihaplı hastalıktır. Bu kaynaşma omurgayı daha az esnek hale getirir ve kambur bir duruşa neden olabilir.
- Yaygın İdiyopatik İskelet Hiperostozu: Omurganızın etrafı, kalçalarınız, dizleriniz, omuzlarınız, ayaklarınız ve ellerinizde kemik büyümesi ve sertleşmelerine neden olabilir.
- Plantar Fasiit: Topuk kemiğinizi ayak parmaklarınıza bağlayan, ayağınızın alt kısmındaki lifli dokunun (plantar fasya) iltihaplanmasıdır.
Topuk dikeni ve plantar fasiit arasındaki fark nedir?
Topuk dikeni genellikle plantar fasiit adı verilen bir rahatsızlıkla karıştırılır. Ancak ikisi arasında önemli farklar vardır. Topuk dikeni, plantar fasya boyunca kemiksi bir çıkıntı oluşturan kalsiyum birikintisidir. Bunun aksine, plantar fasiit, plantar fasyanın tahriş olup şiştiği ve topukta ağrıya neden olan bir rahatsızlıktır.
Kişide plantar fasiit olması, topuk dikeni gelişme riskini artırır. Ayaklar ilgili tıbbi müdahale gerektiren semptomları olan kişilerin %15’ine kadarında plantar fasiit vardır.
Fazla kilolarınız varsa, uzun süre yürüyor ya da egzersiz yapıyorsanız, ayak kemerini desteklemeyen ayakkabılar giyiyorsanız ve diyabet hastasıysanız plantar fasit olma riskiniz artar. Çünkü bur durumlar plantar fasyada yoğun baskıya ve sonrasında iltihaplanma ve ağrıya yol açabilir. Vücut kitle indeksiniz (VKİ) 30 veya daha yüksekse, plantar fasiit geliştirme riskiniz normal kilolu bir kişiden neredeyse altı kat daha fazladır.
Plantar fasiit genellikle tedavi olmaksızın geçer. Öte yandan topuk dikenleri tıbbi olarak tedavi edilmediği takdirde kalıcıdır.
Topuk dikenleri için uygulanan tedaviler genel olarak şunlardır:
Dinlenme: Bol bol dinlenmek ve ayaklardaki baskıyı azaltmak, etkilenen bölgedeki ağrıyı ve şişliği azaltmaya yardımcı olabilir.
Buz uygulamak: Ağrıyı ve şişliği azaltabilir.
ESWT tedavisi: Diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamadığında tercih edilen bir seçenektir. Bu yöntemde, ses dalgaları topuk dikenine şok şeklinde uygulanır. Halk arasında “topuk dikeni kırdırma” olarak da bilinen bu işlemde, topuk altındaki kalsiyum birikintisi enerji dalgaları ile parçalanır.
Özel yapım ortezler (ayakkabı tabanlıkları) kullanmak: Bu halka şeklindeki tabanlıklar, topuktaki baskıyı almak için ayakkabının içine yerleştirilir.
Yastıklı spor ayakkabıları giymek: Basıncı hafifletmeye ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
İnflamasyon önleyici ilaçlar: Şişliği azaltır.
Kortizon enjeksiyonları: Etkilenen bölgedeki şişliği ve ağrıyı azaltır. İltihap giderici ilaçlar etkili olmazsa daha güçlü bir seçenek olarak kullanılabilir.
Cerrahi: Topuk dikeni genellikle cerrahi müdahale gerektirmeden tedavi edilebilir. Ancak, diğer tedavi yöntemleriyle sonuç alınamadığında, ameliyat bir seçenek haline gelir. Ameliyat sırasında, topuk ve çevresindeki iltihap da giderilebilir. İyileşme süreci 6 ila 8 hafta sürebilir ve dikişler alındıktan sonra fizik tedavi gerekebilir. Bazı hastaların iyileşme sürecinde bandaj ve koltuk değneği kullanması gerekebilir.
Topuk dikenleri iltihaplı bir artrit türünden kaynaklanıyorsa, altta yatan duruma yönelik tedaviler de semptomları iyileştirebilir.