HPV (İnsan papilloma virüsü) nedir?
HPV (İnsan papilloma virüsü), vücudunun farklı bölgelerini etkileyebilen yaygın bir virüstür. El, ayak, yüzde vb. alanlarda siğillere neden olan HPV türleri de dahil olmak üzere 100’den fazla HPV türü vardır. Yaklaşık 30 HPV türü; vulva, vajina, rahim ağzı (serviks), penis ve skrotumun yanı sıra rektum ve anüs dahil olmak üzere genital bölgeyi etkiler.
Genital bölgeyi etkileyen HPV, cilt temasıyla geçen cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyondur. Genital bölgede olan siğiller genellikle zararsız olsa da bazı HPV türleri yüksek risklidir ve rahim ağzı kanseri (serviks kanseri) gibi kanserlere yol açabilir. Erken teşhis ve tedavi genellikle du durumun yaşanmasını önleyebilir.
En sık genital siğillere en sık HPV tip 6 ve 11 neden olur. Diğer HPV tipleri ise şunlara neden olur:
- Düz siğiller
- Plantar siğiller
- Sırt siğilleri
- Yaygın siğiller
- Periungal ve subungual siğiller
HPV ne kadar yaygındır?
HPV, ABD’deki en yaygın görülen cinsel yolla bulaşan enfeksiyondur. Her yıl yaklaşık 14 milyon kişi enfekte olmaktadır. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerine (CDC) göre, HPV o kadar yaygındır ki, HPV’ye karşı aşılanmamış cinsel olarak aktif kişilerin çoğu hayatlarının bir noktasında enfekte olacaktır. Çoğu kişi virüse sahip olduklarını asla bilmez.
Tüm siğiller HPV kaynaklı mıdır?
Tüm siğiller HPV’den kaynaklanır, ancak tüm HPV formları siğillere neden olmaz. Kansere ilerleyebilen HPV tipi siğile neden olmaz.
HPV ile rahim ağzı kanseri ilişkisi nasıldır?
HPV’nin belirli tipleri (çoğunlukla 16 ve 18), rahim ağzınızdaki hücrelerde değişikliklere neden olabilir. Bu duruma servikal displazi denir. Rahim ağzınız, vajinanız ile rahminiz arasındaki açıklıktır. Tedavi edilmediğinde, servikal displazi bazen rahim ağzı kanserine ilerler dönüşür.
30 yaşın altındaysanız, HPV enfeksiyonlarının çoğu kendiliğinden kaybolur. 30 yaşına gelindiğinde, pap smear (rahim ağzı kanserini tarayan bir test) sırasında HPV bulunması, ne sıklıkla test yaptırmanız gerektiğini belirleyebilir. Pozitif çıkarsanız, daha yüksek risk altında olabilirsiniz ve daha sık test yaptırmanız gerekebilir.
Rahim ağzı kanserini taramak için düzenli pap smear yaptırmak önemlidir. Ancak, HPV veya servikal displaziniz olması, kanser olacağınız anlamına gelmediğini unutmamak önemlidir.
HPV kimleri etkiler?
Virüsü olan bir partnerle cinsel ilişkiye giren veya yakın ten tene genital temasta bulunan herkes HPV ile enfekte olabilir. Benzer şekilde, virüsü olan herkes cinsel ilişki veya diğer yakın genital temaslar sırasında virüsü partnerine bulaştırabilir.
Kadınlarda HPV’nin etkisi nasıldır?
Genel olarak HPV, kadınlar için en büyük riski oluşturur çünkü yüksek riskli HPV tedavi edilmezse rahim ağzı kanserine ilerleyebilir. Pap smear’ları ve HPV testleri, rahim ağzı kanserini önlemek için kanser öncesi hücre değişikliklerini erken tespit edebilir. Zararsız HPV formları kadınlarda genital siğillere neden olabilir.
Erkeklerde HPV nasıl etki eder?
HPV, erkekler için daha az sağlık riski oluşturur. HPV penis, anüs, baş ve boyun kanserlerine yol açabilir, ancak bu kanserler nadirdir. Yine de HIV pozitifseniz, bağışıklık sisteminizin HPV enfeksiyonlarıyla savaşması daha zor olabilir. Eşcinsel cinsel ilişki yaşayan biriyseniz, kansere dönüşebilecek yüksek riskli HPV tiplerine yakalanma riskiniz daha yüksek olabilir. Bu durumda, doktorunuz anal pap testi önerebilir. Anal pap testleri HPV’yi test etmez, ancak kansere yol açabilecek hücre değişikliklerini tespit edebilir.
HPV’nin belirtileri nelerdir?
Genital bölgenizi etkileyen HPV genellikle semptomlara neden olmaz. Semptomlar ortaya çıktığında, virüsün en yaygın belirtisi siğillerdir. Genital siğiller cildinizde büyüyen sert, karnabahar benzeri yumrulardır. HPV ile enfekte olduktan haftalar, aylar hatta yıllar sonra ortaya çıkabilirler. Genital siğiller bulaşıcıdır (tüm HPV formları gibi), ancak zararsızdır. HPV’nin yüksek riskli formları, genellikle kansere dönüşene kadar semptomlara neden olmaz.
HPV hangi kanser türlerine enden olabilir?
Rahim ağzı kanseri HPV ile ilişkili kanserin en yaygın türüdür. Diğer kanser türleri çok daha nadirdir. Bu kanser türleri şunlardır:
- Anal kanser
- Penis kanseri
- Vajinal kanser
- Vulva kanseri
Rahim ağzı kanserinde olduğu gibi, HPV’ye sahip olmanın -yüksek riskli bir tür bile olsa- bu kanserleri geliştireceğiniz anlamına gelmediğini unutmamak önemlidir.
HPV nasıl bulaşır?
HPV, kısmen cilt teması yoluyla bulaştığı için oldukça bulaşıcıdır. Virüse yakalanmak için sizin veya eşinizin vücut sıvılarının değiştirilmesi gerekmez. Genital HPV, cinsel ilişki sırasında cilt teması yoluyla yayılır. Genital organlarınız (vulva, vajina, rahim ağzı, penis ve skrotumunuz ile rektum ve anüsünüz dahil olmak üzere) enfekte bir partnerin aynı vücut parçalarıyla temas ederse enfekte olabilirsiniz..
HPV enfeksiyonu nasıl teşhis edilir?
Doktorunuz muayene sırasında genital siğilleri teşhis edebilir. Yüksek riskli HPV formları semptomlara neden olmaz. Bu da rutin bir pap smear veya HPV testi aracılığıyla bilgi edinebileceğiniz anlamına gelir. HPV için yapılan testler şunlardır:
Pap smear: Pap smear, tedavi edilmezse kansere dönüşebilecek (servikal displazi) rahim ağzı kanseri ve kanser öncesi hücreleri tarar. Rahim ağzı kanseri neredeyse her zaman yüksek riskli HPV’den kaynaklanır.
HPV testi: HPV testleri, tedavi edilmezse rahim ağzı kanserine yol açabilecek yüksek riskli virüs türlerini tespit edebilir. Vulva, vajina, penis, skrotum, rektum veya anüste HPV’yi tespit etmek için ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanmış bir test yoktur.
Kolposkopi: Pap smear sonucunuz anormal hücre belirtileri gösteriyorsa veya HPV testi sonucunuz pozitif ise doktorunuz kolposkopi isteyebilir. Bu prosedür sırasında, kolposkop adı verilen ışıklı bir alet, rahim ağzınızı büyüterek anormal hücreleri görünür hale getirir. Doktorunuz gerekli görürse bu hücrelerden parça alınıp, biyopsiye gönderilir.
Asetik asitle görsel inceleme: düzenli pap smear’ları veya HPV testleri için gereken kaynaklara erişimi olmayan coğrafi bölgelerde bu yöntem kullanılabilir. Bu yöntemle doktor, rahim ağzına sirke bazlı bir solüsyon uygular. Solüsyon anormal hücreleri beyaza çevirir, böylece tespit edilmeleri daha kolay olur.
HPV önlenebilir mi?
Hayır. HPV için bir tedavi yoktur. Yine de bağışıklık sisteminiz sizin için virüsten kurtulmada inanılmaz derecede etkilidir. HPV enfeksiyonlarının çoğu (% 90 civarı) bir veya iki yıl içinde temizlenir. HPV riski şu şekilde azaltabilir:
HPV aşısı: HPV aşısı rahim ağzı kanserini önlemenin en etkili yoludur. Aşı, insanlar virüse maruz kalmadan önce verildiğinde en iyi şekilde işe yarar. Bu nedenle, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) rahim ağzı kanserini önlemek için HPV aşısının, çoğunun henüz cinsel olarak aktif olmadığı 9 ila 14 yaş arasındaki kız çocuklarına yapılmasına önermektedir. Ayrıca daha önce aşı olmamış kadınların da aşı yaptırmaları gerekir.
Düzenli olarak tarama ve test: HPV ve anormal hücrelerin erken tespiti rahim ağzı kanserini önler. Cinsel ilişkiye başladığınızdan itibaren düzenli pap smear yaptırmaya başlamalısınız. Sonuçlarınıza bağlı olarak, her 1 ila 3 yılda bir veya daha fazla pap smear testi yaptırmanız gerekebilir. 30 ila 65 yaşları arasında, yalnızca rutin pap smear ve HPV testlerine veya her ikisinin bir kombinasyonuna ihtiyacınız olabilir.
Güvenli cinsel yaşam: Prezervatifler, HPV’yi önlemede, genital sıvı yoluyla yayılan cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumada olduğundan daha az etkilidir. Yine de her cinsel ilişkide bunları doğru şekilde kullanmak, HPV enfeksiyonu riskinizi azaltabilir.
Partnerizi bilgilendirin: Partnerinize HPV’niz olup olmadığını bildirin. Böylece onlar da test yaptırabilir. Genital siğiller veya yüksek riskli HPV formları için tedavi görürken cinsel ilişkiyi bırakmanız gerekebilir.
HPV VE HPV AŞISI HAKKINDA SIK SORULAN SORULAR
HPV ömür boyu bulaşıcı mıdır?
Belirtileriniz olsun ya da olmasın virüsünüz olduğu sürece bulaşıcısınızdır. Örneğin, genital siğilleriniz kaybolmuş olsa bile virüs hala vücudunuzdaysa yine de HPV’yi yayabilirsiniz. Bağışıklık sisteminiz virüsü yok ettiğinde, artık bulaşıcı halde değilsinizdir.
HPV enfeksiyonu hamileliği etkiler mi?
Virüs, hamile anneyi etkileyebileceği ve rahim ağzı hücrelerinde değişikliklere neden olabileceği için HPV testi pozitif çıkan hamileler, rahim ağzı kanseri açısından taranmalıdır.
HPV aşısı ne kadar güvenli ve etkilidir?
Aşı, rahim ağzı kanseri vakalarının % 70’ine neden olan HPV-16 ve HPV-18 tiplerini durdurmada çok güvenli ve oldukça etkilidir (% 97). HPV-6 ve HPV-11’e karşı koruma içeren aşılar, genital siğilleri durdurmada neredeyse % 100 etkilidir.
HPV aşısı titiz testlerden geçmiştir. 2006’dan bu yana dünya çapında 270 milyondan fazla kişiye uygulanmıştır.
HPV aşısının herhangi bir yan etkisi var mı?
HPV aşısının yan etkileri hafiftir ve birçok aşıdakiyle benzerdir. Bunlara şu etkiler dahildir: Aşının yapıldığı kolda ağrı, kızarıklık veya şişlik, ateş, baş dönmesi, mide bulantısı, baş ağrısı, yorgunluk, kas veya eklem ağrısı.
HPV aşısı kaç doz yapılmalıdır?
2022 sonu itibarıyla DSÖ şu dozları önermektedir:
- 9-14 yaş arası kızlar için bir veya iki doz
- 15-20 yaş arası kızlar ve kadınlar için bir veya iki doz
- 21 yaşından büyük kadınlar için altı aylık arayla iki doz
HPV aşısı diğer kanserlere karşı koruma sağlar mı?
Aşı, erkeklerde ve kadınlarda anal, ağız, boğaz, baş ve boğaz kanserlerine karşı da koruma sağlar.
Erkekler de HPV aşısı olabilir mi?
Bazı ülkeler, özellikle HPV’ye yakalanma riski altında oldukları ve aşılanmaları halinde kadınlara bulaştırmaları önleneceği için, aşı uygulamasını erkek çocuklarına da genişletiyor. Ancak rahim ağzı kanseriyle bağlantısı nedeniyle, DSÖ öncelikle kız çocuklarının aşılanmasına öncelik verilmesini önerdi.
HPV aşısından HPV enfeksiyonu bulaşabilir mi?
Hayır, aşı virüs benzeri parçacıklardan yapılır ve bulaşıcı değildir. Bu nedenle size HPV bulaştıramaz.
Kaynaklar:
- WHO (Dünya Sağlık Örgütü)
- NHS (Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmeti)
- Centers for Disease Control and Prevention (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri)
- National Cancer Institute (Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü)
- Cleveland Clinic
- Mayo Clinic